Felsefenin Müslümanlar arasında tanınmasında ve benimsenmesinde büyük
görevler yapmış olan Türk (kimilerine göre Fars kökenli) filozoflarının ve siyaset bilimcilerinden Fârâbî'nin,
fizik konusunda dikkatleri çeken en önemli çalışması, Boşluk Üzerine adını
verdiği makalesidir. Fârâbî'nin bu yapıtı incelendiğinde, diğer
Aristotelesçiler gibi, boşluğu kabul etmediği anlaşılmaktadır.
Fârâbî'ye göre, eğer bir tas, içi su dolu olan bir kaba, ağzı aşağıya gelecek
biçimde batırılacak olursa, tasın içine hiç su girmediği görülür; çünkü hava
bir cisimdir ve kabın tamamını doldurduğundan suyun içeri girmesini
engellemektedir. Buna karşılık eğer, bir şişe ağzından bir miktar hava
emildikten sonra suya batırılacak olursa, suyun şişenin içinde yükseldiği
görülür. Öyleyse doğada boşluk yoktur.
Ancak, Fârâbî'ye göre ikinci deneyde, suyun şişe içerisinde yukarıya doğru
yükselmesini Aristoteles fiziği ile açıklamak olanaklı değildir. Çünkü
Aristoteles suyun hareketinin doğal yerine doğru, yani aşağıya doğru olması
gerektiğini söylemiştir.
Boşluk da olanaksız olduğuna göre, bu olgu nasıl açıklanacaktır? Bu durumda
Aristoteles fiziğinin yetersizliğine dikkat çeken Fârâbî, hem boşluğun
varlığını kabul etmeyen ve hem de bu olguyu açıklayabilen yeni bir varsayım
oluşturmaya çalışmıştır. Bunun için iki ilke kabul eder:
1. Hava esnektir ve bulunduğu mekanın tamamını doldurur; yani bir kapta bulunan
havanın yarısını tahliye edersek, geriye kalan hava yine kabın her tarafını
dolduracaktır. Bunun için kapta hiç bir zaman boşluk oluşmaz.
2. Hava ve su arasında bir komşuluk ilişkisi vardır ve nerede hava biterse
orada su başlar.
Fârâbî, işte bu iki ilkenin ışığı altında, suyun şişenin içinde yükselmesinin,
boşluğu doldurmak istemesi nedeniyle değil, kap içindeki havanın doğal hacmine
dönmesi sırasında, hava ile su arasındaki komşuluk ilişkisi yüzünden, suyu da
beraberinde götürmesi nedeniyle oluştuğunu bildirmektedir.
Yapmış olduğu bu açıklama ile Fârâbî, Aristoteles fiziğini eleştirerek
düzeltmeye çalışmıştır. Ancak açıklama yetersizdir; çünkü havanın neden doğal
hacmine döndüğü konusunda suskun kalmıştır.
Bununla birlikte, Fârâbî'nin bu açıklaması, sonradan Batı'da Roger Bacon
tarafından doğadaki bütün nesneler birbirinin devamıdır ve doğa boşluktan
sakınır biçimine dönüştürülerek genelleştirilecektir.
21 Şubat 2021 Pazar
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
YATMA ZAMANI
GEREKLİ OLANLAR: Oyuncak hayvan Oyuncağı içine alacak büyüklükte karton kutu Eski havlu, eski kumaş parçaları, pamuk Çocuğunuz uy...
-
Türk milletinin bugün ve gelecekte tam bağımsızlığa, huzur ve refaha sahip olması, devlet yönetiminin millet egemenliği esasına dayandırılma...
-
KARADENİZ BÖLGESİ A. BÖLGENİN GENEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ Türkiye’nin kuzeyinde yer alan bölge, ismini Karadeniz’den alır. Doğuda Gürc...
-
14. Yüzyıl Başlarında Anadolu ve Avrupa’nın Genel Durumu 1243 yılında Kösedağ Savaşı’nı kaybeden Türkiye Selçuklularının merkezi otorites...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder