1. Barutun Ateşli Silahlarda Kullanılması
Avrupalılar barutu Haçlı Seferleri sırasında Müslümanlardan öğrenmişlerdi. Avrupalılar barutu ateşli silahlarda İstanbul’un fethinden sonra etkili olarak kullanmışlardır. Fatih’in döktürdüğü büyük topların İstanbul surlarını yıkmasını örnek alan krallar güçlü surlarla çevrili şatolarda yaşayan derebeylerini ortadan kaldırarak ülkelerinin tek hakimi oldular. Kralların yönetimde tek güç oldukları bu sisteme “monarşi” veya “mutlak krallık” denilmiştir.
2. Kağıt ve Matbaanın Yaygınlaşması
Avrupalılar kağıt ve matbaayı Haçlı Seferleri sırasında öğrenmişlerdi. Avrupa’da kağıt ve matbaanın yaygınlaşmasıyla;
- Çok sayıda kitap basılmış ve ucuza satılmıştır.
- Okur – yazar sayısı artmıştır.
- Değişik bilgi ve düşünceler geniş alanlarda yayılmıştır.
- Bilim, kültür ve düşünce hayatı gelişmiştir.
- Rönesans ve Reform hareketlerine ortam hazırlanmıştır.
- Skolastik düşünce yıkılmış, pozitif düşünce ortaya çıkmıştır.
3. Pusula, Gemicilik ve Haritacılık Alanlarında Gelişme
Avrupalılar Haçlı Seferleri sırasında tanıdıkları pusulayı geliştirerek denizlerde uzun yolculuklara çıktılar. Bunun yanısıra dayanıklı gemilerin de yapılmasıyla Avrupalılar yeni ticaret yolları aradılar ve Coğrafi Keşifleri gerçekleştirdiler.
4. Coğrafi Keşifler
15. ve 16. yüzyıllarda Avrupalıların yeni yollar, kıtalar ve canlılar tanımasına Coğrafi Keşifler denilmiştir.
Coğrafi Keşiflerin başlamasında,
- Pusula, gemicilik ve coğrafya bilgilerinin gelişmesi
- Avrupa ülkelerinin Hindistan’daki hammadde kaynaklarına doğrudan ulaşmak istemeleri
- Ticaret yollarının Türklerin elinde olması ve Uzak Doğu’dan gelen malların Avrupalılara pahalıya mal olması
- Ticaretin gelişmesi sonucunda Avrupa’da az bulunan altın ve gümüş gibi değerli madenlere ihtiyacın artması
- Avrupalıların Hristiyanlığı Avrupa dışına yaymak istemeleri
gibi nedenler etkili olmuştur.
Coğrafi Keşiflerin Sonuçları
Coğrafi Keşiflerin sonucunda,
- Avrupa devletleri keşfedilen yerlerde sömürge imparatorlukları kurmuşlardır.
- Keşfedilen yerlerdeki değerli madenler Avrupa’ya taşınmıştır. Bundan sonra Avrupa’da asıl zenginlik kaynağı toprak değil, altın ve gümüş olmuştur.
- Yeni ticaret yolları bulunmuş, bunun sonucunda İpek ve Baharat yolları kullanılmaz hale gelmiştir. Akdeniz limanları önemini kaybederken Atlas Okyanusu’ndaki limanlar önem kazanmıştır.
- Avrupa devletleri arasında sömürgecilik savaşları başlamıştır.
- Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşmiştir.
- Keşfedilen yerlere Avrupa’dan göçler olmuş, böylece Avrupa kültür ve uygarlığı bu bölgelere yayılmıştır. Keşfedilen ülkelerde yaşayanlar arasında Hristiyanlık yayılmıştır.
- Coğrafi Keşifler sonunda öğrenilen bilgiler kilisenin dünya ile ilgili söylediklerinin yanlış olduğunu ortaya çıkarmış ve kiliseye güven ve dini inançlar zayıflamıştır.
- Ticaret yollarının değişmesi Osmanlı Devleti ve İslam dünyasını ekonomik yönden olumsuz etkilemiştir.
- Coğrafi Keşifler Rönesans ve Reform hareketlerine ortam hazırlamıştır.
5. Rönesans
Avrupa’da 15. ve 16. yüzyıllarda önce İtalya’da başlayan, daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılan edebiyat, sanat, düşünce ve bilim alanındaki büyük yenilik, gelişme ve anlayışlara “Rönesans” denir.
Rönesans hareketlerinin başlamasında,
- Haçlı Seferleri ile İslam dünyasındaki bilimsel ve teknolojik gelişmelerin batıya taşınması
- Eski Yunan ve Roma uygarlığına ait eserlerin incelenmesi ve okutulması
- Matbaanın etkisiyle yeni buluş ve düşüncelerin her tarafa kolayca yayılması
- Coğrafi Keşiflerle Avrupa’nın zenginleşmesi ve yaşam düzeyinin yükselmesi sonucunda düşünce ve sanat eserlerine değer veren “mesen” sınıfının ortaya çıkması
- Avrupa’da üstün yetenekli sanatkarların yetişmesi
- Yazar, şair ve sanatkarları koruyan kişilerin bulunması
etkili olmuştur.
Rönesans hareketleri ilk olarak İtalya’da “hümanizma” akımı ile edebiyat alanında başlamıştır. Yunanca, Latince ve İbranice metinleri inceleyenlere “Hümanist”, bunların çalışmalarıyla ortaya çıkan akıma da “Hümanizm” denilmiştir. İtalya’da Rönesans edebiyatın yanısıra mimari, resim ve heykeltraşlık alanlarında da etkili olmuştur.
Rönesansın Sonuçları
- Avrupa’da bilim alanında deney ve gözleme dayanan pozitif düşünce yayılmış, bunun sonucunda skolastik düşünce yıkılmıştır.
- Bilim, teknik, sanat ve edebiyatta yeni düşünceler ortaya çıkmıştır.
- Bilimsel buluş ve gelişmeler teknoloji ve sanayinin gelişmesine ortam hazırlamıştır.
- Din adamları ve kilise eleştirilerek Reform hareketlerinin başlaması sağlanmıştır.
6. Reform
16. yüzyılda Katolik mezhebindeki bozulmalar karşısında ilk olarak Almanya’da başlayan dinde yeni düzenlemeler yapılmasına “Reform” denir.
Reform hareketlerinin başlamasında,
- Katolik kilisesinin bozulması ve bazı zümrelerin çıkarlarına uygun hareket etmesi
- Matbaanın kurulmasıyla İncil’in Latince’den İngilizce, Almanca ve Fransızca gibi ulusal dillere çevrilmesi ve böylece Hristiyanların din adamlarının söyledikleriyle İncil’de yazılanların uymadığını görmeleri
- Rönesans’ın etkisiyle özgür düşüncenin yayılması
- Kilisenin elindeki yetkileri kullanarak halkı sömürmesi
- Kilisenin para karşılığında “endülüjans” denilen ve günahların affedildiğini belirten kağıtlar dağıtması
etkili olmuştur.
Reform hareketlerini Almanya’da Wittenberg Üniversitesi’nde din bilgini olan Martin Luther başlatmıştır. Özellikle endülüjans satışına karşı olan Martin Luther 1517’de Wittenberg kilisesinin kapısına astığı bildiriyle papalığın günahları af yetkisinin olmadığını, Allah ile kul arasına kimsenin giremeyeceğini, endülüjans belgesi satan din adamlarının suç işlediğini açıkladı.
Martin Luther’in görüşlerinden etkilenen köylüler ve şövalyeler ayaklanarak kilisenin mallarını yağmaladılar. Şarlken sorunu çözebilmek için 1529’da Diyet Meclisi’ni topladı. Burada yeni mezhebin yayıldığı yerlerde kabul edilmesi kararlaştırıldı. Luther yanlısı prensler bu kararı protesto ettiler. Bu nedenle yeni mezhebe “Protestanlık” adı verilmiştir. Almanya’da 25 yıl kadar süren mücadeleler sonunda taraflar arasında Ogsburg Antlaşması imzalanarak Protestanlık resmen tanınmıştır (1555). Bu antlaşmaya göre halk bağlı bulunduğu hükümdar veya prensin kabul ettiği mezhebe girecekti. Bu durum halkın din ve mezhep özgürlüğüne sahip olmadığını göstermektedir.
Reformun Sonuçları
- Avrupa’da mezhep birliği bozulmuş, Protestanlık, Kalvenizm ve Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıkmıştır.
- Katolik kilisesi kendisine çeki düzen vererek keşfedilen ülkelerde Hristiyanlığın yayılmasına çalışmıştır.
- Papa ve din adamlarına duyulan güven azalmıştır.
- Katolik mezhebinden ayrılan ülkelerde kilisenin malları yağmalanmış, topraklarına el konmuştur.
- Okullar kilisenin elinden alınmış, laik öğretim kurumları açılmıştır. Böylece kilisenin eğitim ve bilim üzerindeki baskıları ortadan kalkmıştır.
- Osmanlı Devleti Hristiyan birliğini parçalamak için Reformu desteklemiş, bu sayede Avrupa içlerine ilerlemesi kolaylaşmıştır.
7. Otuz Yıl Savaşları (1618 – 1648)
Avrupa’daki mezhep savaşları ve çalkantılar 17. yüzyılda da devam etti. Kutsal Roma Cermen İmparatoru II.Ferdinand Almanya’da Protestanlığı ortadan kaldırarak din ve mezhep birliği sağlamak isteyince Alman prensleriyle arasında iç savaş çıktı. Bu savaşa Protestan Danimarka ve İsveç de katıldı. Alman İmparatoru bu devletleri yenince Fransa Katolik olmasına rağmen Protestanların yanında savaşa girdi.
Fransa, Almanya’nın güçlenmesini istemiyor, bu nedenle Almanya’da siyasal birliğin kurulmasını engellemeye çalışıyordu. Otuz Yıl Savaşlarında Alman İmparatorluğu yenilerek barış istedi. 1648 yılında yapılan Vestfalya Antlaşması’yla;
- Almanya İmparatoru prenslerin dinsel ve siyasal özgürlüklerini kabul etmiştir.
- Prusya Prensliği güçlenmiştir.
- Almanya’da siyasal birliğin kurulması gecikmiştir.
8. Amerika Birleşik Devletleri’nin Kurulması
Bugünkü Amerika Birleşik Devletleri’nin bulunduğu topraklarda 18. yüzyılda İngiltere’nin 13 kolonisi bulunuyordu. 1756 – 1763 yılları arasında Fransa ile yapılan Yedi Yıl Savaşları sonucunda ekonomisi bozulan İngiltere kolonilere sattığı ürünlere yeni vergiler koyunca Amerika’da isyan çıktı. Ortak hareket etme kararı alan koloniler 1774 ve 1776 yıllarında Filedelfiya’da iki kez kongre düzenlediler. 1776 yılında kongrede “İnsan Hakları Bildirisi” yayınlanmış ve savaş kararı alınmıştır.
Fransa’nın desteğini alan Amerika kolonileri sekiz yıllık bir savaşın ardından imzalanan Versay Antlaşması’yla bağımsızlıklarını elde ettiler (1783). Koloniler 1787 yılında anayasa yaparak federal bir cumhuriyet kurdular.
Amerika Birleşik Devletleri;
- İnsan Hakları Beyannamesi ilan ederek ve demokratik bir yönetim oluşturarak Avrupa’ya örnek olmuştur.
- Avrupa devletlerine karşı siyasal bir denge unsuru olmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder