TÜRKİYE’NİN DÜNYA ÜZERİNDEKİ YERİ ve ÖNEMİ

Herhangi bir ülkenin Dünya üzerinde bulunduğu yer ile bu ülkenin diğer ülkelere, denizlere, önemli ticaret yollarına göre durumuna coğrafi konum denir. Bir ülkenin coğrafi konumu o ülkenin tabii, beşeri ve ekonomik özelliklerini çok yönlü etkiler. Coğrafi konum, matematik ve özel konum olarak ikiye ayrılır.

1.   Türkiye’nin Matematik Konumu

Herhangi bir yerin ekvatora ve Greenwich’e olan uzaklığının açı cinsinden değerine matematik konum denir. Buna göre Türkiye, 36˚ - 42˚ kuzey enlemleri ile 26˚ - 45˚ doğu boylamları arasında yer alır.

Diğer bir ifadeyle, Türkiye ekvatorun kuzeyinde ve Greenwich’in doğusunda yer alan bir ülkedir. Türkiye’nin matematik konumunun başlıca sonuçları şunlardır:

-         En doğusu ile en batısı arasında 19˚ boylam farkı vardır. Bu durum 76 dakikalık yerel saat farkına (19 x 4 =  76) yol açar.

-         Doğu batı yönündeki genişliği aynı anda birden çok ortak saat kullanmayı gerektirmez.

-         Geri saat uygulamasına geçilen kış döneminde 30˚ doğu meridyeninin yerel saati ulusal saat olarak kullanılır. Bu dönemde Türkiye 2. saat diliminde yer alır. Yaz döneminde 45˚ doğu meridyeninin yerel saati esas alınarak ileri saat uygulamasına geçilir. Bu durumda Türkiye 3. saat diliminde yer alır.

-         Güneş ışınları hiçbir zaman yatay düzleme dik açıyla gelmez.

-         Orta kuşakta yer alan bir ülkedir. Buna bağlı olarak, mevsimler belirgin olarak görülür ve kışın cephe yağışları fazla olur.

-         Güneyden kuzeye gidildikçe;

1.      Güneş ışınlarının geliş açısı küçülür.

2.      Cisimlerin gölge boyu uzar.

3.      Gece ve gündüz süreleri arasındaki fark artar.

-         Bir cismin öğle vakti gölgesi daima kuzeydedir.

-         Buzul aşındırmasıyla meydana gelen kıyılar görülmez.

-         Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürürken güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı yükseltir.

-         Dağların güney yamaçları daha sıcaktır. Buna bağlı olarak güney yamaçlarda yerleşmeler fazladır.

2.   Türkiye’nin Özel Konumu

Herhangi bir yerin okyanuslara, denizlere, boğazlara, ulaşım yollarına, sanayi bölgelerine, çeşitli yeryüzü şekillerine, komşu ülkelere, v.s. uzaklığına özel konum denir. Buna göre Türkiye, özel konum olarak, Dünya’nın çok önemli yerlerinden birinde bulunmaktadır.

Türkiye’nin özel konumu ile başlıca sonuçları şunlardır:

-         Asya, Avrupa ve Afrika kıt’alarının birbirine en çok yaklaştığı yerde bulunur.

Bunun sonucunda;

- Üç kıt’a arasında doğal köprü durumundadır. Bu nedenle Asya ile Avrupa arasındaki göçler Anadolu üzerinden gerçekleşmiştir.

- İpek ve Baharat yolu gibi, önemli ticaret yollarına geçitlik yapmıştır.

-    Doğal güzellikler bakımından zengindir.

-    Dünya’da en fazla petrol çıkaran Irak, İran, Azerbaycan gibi ülkelere komşudur.

-    Üç tarafı denizlerle çevrilidir ve yeryüzü şekilleri çeşitlidir.

Bunun sonucunda;

- Çeşitli iklimler görülmektedir.

- Yetiştirilen ürün çeşidi artmıştır.

- Turizm faaliyetleri yaygındır.

-    Karadeniz’i Akdeniz’e bağlayan İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir. Bu durum;

- Türkiye’nin stratejik önemini artırmıştır.

- Boğazlardan geçiş ücreti alınarak ekonomik gelir elde edilmiştir.

-    Türkiye Avrupa’da Yunanistan ve Bulgaristan, Asya’da Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, İran, Irak ve Suriye ile komşudur.

-    En uzun kara sınırı Suriye ile en kısa kara sınırı Azerbaycan iledir.

-    Ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir. (Yaklaşık 1132 metre)

-    Yükselti batıdan doğuya gidildikçe artmaktadır.

-    Gerçek alanı 814 578 km² iken, iz düşüm alanı 779 452 km² dir. Aradaki 35 126 km² lik fark Türkiye’nin engebeli ve yüksek olmasından kaynaklanır.

-    Türkiye, özel konumu sayesinde birçok uluslar arası kuruluşa üyedir. NATO, Avrupa Konseyi, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve İslam Konferansı Birliği bu kuruluşların başlıcalarıdır. Ayrıca Avrupa Birliği (AB)’ne tam üyelik başvurusu yapılmıştır.