14. Yüzyıl Başlarında Anadolu ve
Avrupa’nın Genel Durumu
1243 yılında
Kösedağ Savaşı’nı kaybeden Türkiye Selçuklularının merkezi otoritesi
bozulmuştu. Bu olaydan sonra Anadolu’nun batısında bağımsız beylikler
kurulmuştur. 14. yüzyıl başlarında Anadolu siyasal yönden parçalanmış, küçük
toprak parçalarında devletler hakimiyetlerini devam ettirmişlerdir. Farklı din,
dil ve ırklardan oluşan Anadolu halkı arasında din – mezhep savaşları
yaşanmamıştır. Bu durum Anadolu’da inanç özgürlüğünün bulunduğunu ortaya koymaktadır.
14. yüzyılın başlarında Avrupa’da güçlü devletler yoktu. İtalya’da kurulan Ceneviz ve Venedik devletleri deniz ticaretinde ilerlemişler; İstanbul ve Kırım’da koloniler kurarak İpek Yolu üzerinde etkili olmuşlardır. 14. yüzyıl başlarında Avrupa’da İngiltere, Fransa, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, Napoli Krallığı, Portekiz, Kastilya ve Aragonya Krallıkları gibi belli başlı devletler bulunuyordu.
14. yüzyıl başlarında Bizans İmparatorluğu’na ait topraklar hariç, Balkanlarda küçük krallıklar ve prenslikler egemen olmuştur. Bunlar Sırp, Bulgar ve Macar Krallıkları, Eflak ve Boğdan Voyvodalıkları, Bosna ve Arnavutluk beylikleridir. Bu durum Balkanlarda siyasal birliğin bulunmadığını göstermektedir.
Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu
Osmanlı Devleti’ni kuran Kayılar, 1071 Malazgirt zaferinden sonra Anadolu’nun fethi için gelen Oğuz boylarının içinde yer almıştır. Zamanla Türkiye Selçuklularının uc beyliği haline gelen Kayılar, Ertuğrul Gazi başkanlığında Söğüt ve Domaniç’i ele geçirerek buralara yerleşmişlerdir.
Ertuğrul Gazi’nin ölümünden sonra beyliğin başına oğlu Osman geçti (1281). Osman Bey, Kayıların etrafında toplanmış olan oymakların ve ahilerin desteğini alarak Bizans’ın Anadolu’daki tekfurlarıyla (vali) mücadeleye başladı. Batı Anadolu’da bu gelişmelerin devam ettiği sırada Türkiye Selçuklularının sultanı İlhanlıların merkezi olan İran’a gitmiş ve Anadolu’da bir iktidar boşluğu doğmuştu. Bu durumdan faydalanan Osman Bey, bağımsız hareket ederek Osmanlı Devleti’ni kurmuştur (1299).
Osmanlı Devleti’nin Kısa Sürede Gelişmesini Sağlayan Etkenler
Osmanlı Devleti’nin kısa sürede gelişmesinde;
- Anadolu’da ve Balkanlarda siyasal birliğin olmaması
- Merkeziyetçi bir devlet anlayışı benimsenerek hakimiyetin tek elde toplanması
- Bizans sınırında kurulan devletin, ticaret ve göç yolları üzerinde bulunması
- Doğudan gelen yoğun Türkmen göçleriyle nüfus üstünlüğünün sağlanması ve asker ihtiyacının karşılanması
- Düzenli ve güçlü orduların kurulması
- Mevlevilik, Bektaşilik ve Ahilik tarikatları tarafından desteklenmesi
- Diğer dinlere ve kültürlere karşı hoşgörülü, adaletli ve saygılı davranılması
- Uygulanan tımar ve iskan politikalarının katkısı
gibi faktörler etkili olmuştur.
Osmanlı Devleti’nin İskan Politikası
Türklerin Rumeli’ye geçmesinde;
- Batı Anadolu’da yoğunlaşan göçebe Türkmenlere yerleşme sahası bulma zorunluluğu
- Osmanlıların hakimiyet alanlarını genişletmek istemeleri
- Bizans’ın zayıflamış olması ve Balkanlarda siyasal birliğin bulunmaması
gibi nedenler etkili olmuştur.
Balkanlara yerleşmeyi amaçlayan Orhan Bey, Macar, Sırp, Bulgar, Venedik, Ceneviz, Papalık ve Bizans kuvvetleriyle tek tek veya toplu olarak savaşmayı göze alarak hazırlıklara başlamıştır. Bu amaçla Süleyman Paşa, Bolayır ve Tekirdağ’a kadar olan yerleri alınca Karesi bölgesinden bir kısım yörükleri bu bölgeye yerleştirmiştir.
Osmanlıların Balkanlarda takip ettikleri iskan politikasının temel amacı; yeni fethedilen topraklara Anadolu’dan getirilecek Türk halkı yerleştirmek, bunun için özellikle konar – göçerleri tercih etmek ve fethedilen yerlerdeki yerli halktan ayaklanma çıkarma ihtimali bulunanları başka yerlere göç ettirmekti.
Anadolu’dan Rumeli’ye götürülen halk, büyük yollar üzerinde askeri yönden önemli şehir ve kasabalara yerleştirilmiştir. İskan politikasının sonucunda;
- Balkanların Türkleşmesi ve bölgede Türk kültürünün yerleşmesi sağlanmıştır.
- Geride düşman kuvveti bırakılmadığı için Osmanlıların Rumeli’de güvenle ilerlemesi sağlanmıştır.
- Anadolu’daki yurtsuz Türkmenlere yeni yurtlar bulunmuştur.
14. yüzyılın başlarında Avrupa’da güçlü devletler yoktu. İtalya’da kurulan Ceneviz ve Venedik devletleri deniz ticaretinde ilerlemişler; İstanbul ve Kırım’da koloniler kurarak İpek Yolu üzerinde etkili olmuşlardır. 14. yüzyıl başlarında Avrupa’da İngiltere, Fransa, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, Napoli Krallığı, Portekiz, Kastilya ve Aragonya Krallıkları gibi belli başlı devletler bulunuyordu.
14. yüzyıl başlarında Bizans İmparatorluğu’na ait topraklar hariç, Balkanlarda küçük krallıklar ve prenslikler egemen olmuştur. Bunlar Sırp, Bulgar ve Macar Krallıkları, Eflak ve Boğdan Voyvodalıkları, Bosna ve Arnavutluk beylikleridir. Bu durum Balkanlarda siyasal birliğin bulunmadığını göstermektedir.
Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu
Osmanlı Devleti’ni kuran Kayılar, 1071 Malazgirt zaferinden sonra Anadolu’nun fethi için gelen Oğuz boylarının içinde yer almıştır. Zamanla Türkiye Selçuklularının uc beyliği haline gelen Kayılar, Ertuğrul Gazi başkanlığında Söğüt ve Domaniç’i ele geçirerek buralara yerleşmişlerdir.
Ertuğrul Gazi’nin ölümünden sonra beyliğin başına oğlu Osman geçti (1281). Osman Bey, Kayıların etrafında toplanmış olan oymakların ve ahilerin desteğini alarak Bizans’ın Anadolu’daki tekfurlarıyla (vali) mücadeleye başladı. Batı Anadolu’da bu gelişmelerin devam ettiği sırada Türkiye Selçuklularının sultanı İlhanlıların merkezi olan İran’a gitmiş ve Anadolu’da bir iktidar boşluğu doğmuştu. Bu durumdan faydalanan Osman Bey, bağımsız hareket ederek Osmanlı Devleti’ni kurmuştur (1299).
Osmanlı Devleti’nin Kısa Sürede Gelişmesini Sağlayan Etkenler
Osmanlı Devleti’nin kısa sürede gelişmesinde;
- Anadolu’da ve Balkanlarda siyasal birliğin olmaması
- Merkeziyetçi bir devlet anlayışı benimsenerek hakimiyetin tek elde toplanması
- Bizans sınırında kurulan devletin, ticaret ve göç yolları üzerinde bulunması
- Doğudan gelen yoğun Türkmen göçleriyle nüfus üstünlüğünün sağlanması ve asker ihtiyacının karşılanması
- Düzenli ve güçlü orduların kurulması
- Mevlevilik, Bektaşilik ve Ahilik tarikatları tarafından desteklenmesi
- Diğer dinlere ve kültürlere karşı hoşgörülü, adaletli ve saygılı davranılması
- Uygulanan tımar ve iskan politikalarının katkısı
gibi faktörler etkili olmuştur.
Osmanlı Devleti’nin İskan Politikası
Türklerin Rumeli’ye geçmesinde;
- Batı Anadolu’da yoğunlaşan göçebe Türkmenlere yerleşme sahası bulma zorunluluğu
- Osmanlıların hakimiyet alanlarını genişletmek istemeleri
- Bizans’ın zayıflamış olması ve Balkanlarda siyasal birliğin bulunmaması
gibi nedenler etkili olmuştur.
Balkanlara yerleşmeyi amaçlayan Orhan Bey, Macar, Sırp, Bulgar, Venedik, Ceneviz, Papalık ve Bizans kuvvetleriyle tek tek veya toplu olarak savaşmayı göze alarak hazırlıklara başlamıştır. Bu amaçla Süleyman Paşa, Bolayır ve Tekirdağ’a kadar olan yerleri alınca Karesi bölgesinden bir kısım yörükleri bu bölgeye yerleştirmiştir.
Osmanlıların Balkanlarda takip ettikleri iskan politikasının temel amacı; yeni fethedilen topraklara Anadolu’dan getirilecek Türk halkı yerleştirmek, bunun için özellikle konar – göçerleri tercih etmek ve fethedilen yerlerdeki yerli halktan ayaklanma çıkarma ihtimali bulunanları başka yerlere göç ettirmekti.
Anadolu’dan Rumeli’ye götürülen halk, büyük yollar üzerinde askeri yönden önemli şehir ve kasabalara yerleştirilmiştir. İskan politikasının sonucunda;
- Balkanların Türkleşmesi ve bölgede Türk kültürünün yerleşmesi sağlanmıştır.
- Geride düşman kuvveti bırakılmadığı için Osmanlıların Rumeli’de güvenle ilerlemesi sağlanmıştır.
- Anadolu’daki yurtsuz Türkmenlere yeni yurtlar bulunmuştur.
Haçlı
Seferlerinin Başlaması
14. yüzyılın
ikinci yarısından itibaren Türklerin Balkanlara yerleşmeye başlaması üzerine
Balkan uluslarının birleşerek Osmanlı Devleti’yle yaptığı savaşlara Haçlı
Savaşları denilmiştir. Bu seferler sırasında Avrupa ulusları Balkan uluslarını
Türklere karşı desteklemiştir. 14. ve 15. yüzyıllarda Haçlı Seferlerinin
düzenlenmesinde;
- Türklerin Balkan topraklarından atılmak istenmesi
- Papanın Hristiyan dünyasını Türklere karşı kışkırtması
- Türkler karşısında başarısız olan Bizans İmparatorluğu’nun Hristiyan dünyasından yardım istemesi
gibi nedenler etkili olmuştur.
Haçlı Savaşlarını kazanan Osmanlı Devleti, Balkanlardaki ilerleyişini devam ettirmiştir. Sırp Sındığı Savaşı’ndan (1364) sonra Sırplar ve Bulgarlar Osmanlı hakimiyetini kabul etmiş, Bizans’ın Trakya’daki toprakları alınarak Batı Trakya ele geçirilmiştir. I.Kosova Savaşı’ndan (1389) sonra Türklerin Balkanlardaki etkisi artmış; Eflak, Arnavutluk ve Karadağ Osmanlı Devleti’ne bağlanmıştır. Niğbolu Savaşı’nda (1396) mağlup olan Haçlılar Türkleri Balkanlardan atma ümitlerini kaybetmişlerdir. Niğbolu zaferiyle Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki en güçlü rakibi olan Macaristan etkisiz hale getirilmiş, bu durum Yıldırım Bayezid’in Anadolu’da Türk siyasal birliğini kurmasına elverişli bir ortam hazırlamıştır.
Anadolu’da Türk Siyasal Birliğinin Sağlanması
Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren batıya yönelmiş ve Balkanlara yerleşmeye çalışmıştır. Ancak Osmanlı ordularının Rumeli’de bulunduğu sırada Anadolu beylikleri Osmanlıların Anadolu’daki topraklarına saldırıyorlardı. Beylikler içerisinde en güçlüsü olan Karamanoğulları kendilerini Anadolu Selçuklularının varisi olarak görmüş ve Osmanlı Devleti’ni en çok uğraştıran beylik olmuştur.
Osmanlı Devleti, Orhan Bey döneminde Karesi Beyliği’ni ve Ahilerin elindeki Ankara’yı topraklarına katarak Anadolu’da siyasal birliği sağlamak için ilk adımı atmıştır. I. Murat döneminde Germiyanoğulları topraklarının bir kısmı çeyiz yoluyla Osmanlı Devleti’ne katılmış ve Hamitoğulları Beyliği’nden satın alma yoluyla toprak kazanılmıştır. Germiyanoğulları ve Hamitoğullarından savaş yapmadan toprak alan I.Murat döneminde Karamanoğulları Beyliği’yle savaşlar yapılmıştır.
Anadolu’da siyasal birliği sağlayan asıl faaliyetler Yıldırım Bayezid döneminde başlamıştır. Güçlü bir devlet adamı olan Yıldırım Bayezid, Germiyanoğulları, Aydınoğulları, Saruhanoğulları beylikleri ve Kadı Burhaneddin Devleti’nin topraklarına hakim olmuştur. Anadolu beyliklerinin Osmanlı Devleti’ne katılmasıyla;
- Anadolu’da Türk siyasal birliği kurulmuştur.
- Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz sahillerinin bir bölümü Osmanlıların eline geçmiş, Osmanlı denizciliği güçlenmiştir. Adalar Denizi’ndeki gaza faaliyetlerini Osmanlılar üstlenmiştir.
- Osmanlı Devleti; Memlükler, Dulkadiroğulları ve Akkoyunlularla komşu olmuştur.
- Anadolu Beylerbeyliği kurulmuştur.
Ankara Savaşı (1402)
Osmanlı tarihinin dönüm noktalarından biri olan Ankara Savaşı, Yıldırım Bayezid ile Timur arasında Ankara’nın Çubuk Ovası’nda yapılmıştır (1402). Ankara Savaşı’nın yapılmasında;
- Topraklarını kaybeden Anadolu beylerinin Timur’a sığınarak onu Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmaları
- Yıldırım Bayezid’in Timur’dan kaçan Bağdat ve Karakoyunlu hükümdarlarını himaye etmesi
- Çin üzerine sefere çıkmaya hazırlanan Timur’un arkasında güçlü bir Osmanlı Devleti’nin kalmasını istememesi
- İki hükümdar arasında hakaret içeren mektupların gidip gelmesi
gibi nedenler etkili olmuştur.
1402 yılında Ankara yakınlarında yapılan savaşı Timur kazanmıştır. Osmanlı Devleti’nin mağlup olmasında; Anadolu beylerinden toplanan askerlerin ve Tatarların Timur’un tarafına geçmesi, yardımcı kuvvet olarak alınan Sırpların Yıldırım Bayezid’den habersiz savaş alanını terk etmeleri ve Timur’un ordusunda fillerin bulunması etkili olmuştur.
Ankara Savaşı’nın sonucunda;
- Timur, Anadolu beyliklerinin topraklarını tekrar eski sahiplerine geri vermiştir. Böylece Yıldırım Bayezid’in Anadolu’da kurduğu Türk siyasal birliği bozulmuştur. Timur bu davranışıyla Anadolu’da güçlü bir devletin bulunmasını engellemeyi amaçlamıştır.
- Osmanlı Devleti’nin batı yönündeki ilerleyişi bir süre durmuştur. Dolayısıyla Bizans İmparatorluğu’nun yıkılması gecikmiş ve Balkanlarda Osmanlı hakimiyeti sarsılmıştır.
- Yıldırım Bayezid’in oğulları arasında taht kavgaları başlamıştır. Osmanlı tarihinde “Fetret Devri” olarak bilinen ve 11 yıl süren bu dönemde Osmanlı Devleti dağılmakla karşı karşıya kalmıştır.
Fetret Devri (1402 – 1413)
Osmanlı tarihinde Ankara Savaşı’ndan sonra padişahsız geçen 11 yıla (1402 – 1413) Fetret Devri denilmiştir. Yıldırım Bayezid vefat ettiğinde Süleyman, İsa, Mehmet, Musa, Mustafa ve Kasım adında altı oğlu bulunuyordu. Mustafa Çelebi, Timur tarafından Semerkant’a götürüldüğünden ve Şehzade Kasım yaşı küçük olduğundan taht kavgalarının dışında kalmışlardır.
Ankara Savaşı’ndan sonra Süleyman Çelebi Edirne’de, İsa Çelebi Balıkesir’de, Musa Çelebi Bursa’da, Mehmet Çelebi Amasya’da bağımsızlıklarını ilan ettiler. Kardeşler arasındaki mücadeleyi Mehmet Çelebi kazanmış ve devleti yeniden toparlamıştır.
Osmanlı Devleti’nde Anakara Savaşı’nı kaybettikten sonra taht kavgalarının çıkması ve devletin dağılma tehlikesi geçirmesi, Balkanlarda Osmanlı egemenliğinin sarsılmasına neden olmuştur. Ancak, Osmanlı Devleti Balkanlardaki bütün topraklarını kaybetmemiştir. Osmanlı Devleti’nin taht kavgalarına ve zayıflamasına rağmen Balkanlarda tutunabilmesinde; tımar sisteminin ve planlı bir şekilde iskan politikası uygulanması, Timur’un Osmanlı ordusunu tamamen imha edememesi, Osmanlıların Balkanlarda takip ettiği hoşgörülü ve adaletli politikanın Balkan halkını memnun etmesi İngiltere ile Fransa arasında Yüzyıl Savaşlarının devam etmesi ve Bizans’ın iç karışıklıklar içinde olması gibi nedenler etkili olmuştur.
İstanbul’un Fethi (1453)
İstanbul’un fethedilmesinde;
- Bizans’ın Osmanlı toprak bütünlüğünü bozması
- Bizans İmparatorluğu’nun Anadolu beyliklerini kışkırtması ve Osmanlı yönetimine karşı ayaklanan şehzadeleri desteklemesi
- Bizans’ın Hristiyan dünyasını kışkırtarak Haçlı Seferlerine neden olması
- İstanbul’un kara ve deniz ticareti bakımından önemli bir coğrafi konuma sahip olması
- Hz. Muhammed’in Müslüman komutanları İstanbul’un fethi için teşvik etmesi
gibi nedenler etkili olmuştur.
İstanbul’un Fethinin Türk ve Dünya Tarihi Bakımından Önemli Sonuçları
- Osmanlı Devleti’nin Asya ile Avrupa toprakları birleşmiş, böylece toprak bütünlüğü sağlanmıştır.
- Karadeniz ile Akdeniz arasındaki su yolları Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.
- Boğazların savunulması kolaylaşmış ve Osmanlı Devleti tabii başkentine kavuşmuştur.
- Osmanlı Devleti merkeziyetçi, mutlak bir imparatorluk haline gelmiş ve devlet Yükselme Devri’ne girmiştir.
- İstanbul’un fethinden sonra Türklerin Avrupa’daki ilerleyişi hızlanmıştır. Karadeniz, Akdeniz ve Ege ticaretinin Türklerin eline geçmesi, Avrupa devletlerini Coğrafi Keşiflere yöneltmiştir.
- Bizans İmparatorluğu yıkılmış, ticari çıkarları elden giden Venediklilerle Osmanlıların arası bozulmuştur.
- İstanbul’un fethi surların yıkılabileceğini göstermiş, bu durum Avrupa’da feodalitenin yıkılmasına ve merkeziyetçi devletlerin kurulmasına ortam hazırlamıştır.
- İstanbul’un fethi Orta Çağ’ın sonu, Yeni Çağ’ın başlangıcı kabul edilmiştir.
- İstanbul’dan İtalya’ya giden Bizanslı bilginler burada Rönesans hareketlerinin başlamasına katkıda bulunmuştur.
- Türkler İstanbul’u fethettikten sonra halka din ve vicdan hürriyeti tanımışlar ve Ortodoks Kilisesi’ni koruma altına almışlardır. Böylece Hristiyan dünyasının birleşmesinin engellenmesi, Katolik Kilisesi’ne karşı güç oluşturulması ve halka hoşgörülü davranıldığının kanıtlanması amaçlanmıştır.
Balkanlarda Fetihlerin Devam Etmesi
Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkanlar üzerine yürümesinde;
- Balkan devletlerinin her fırsatta tek tek veya birleşerek saldırıya geçmeleri
- Balkan uluslarının İstanbul’un fethinden sonra Türklerin Avrupa içlerine ilerlemelerini engellemek amacıyla Haçlı ordusu kurmaya çalışmaları ve Fatih’in bu birleşmeyi engellemek istemesi
- Türklerin Avrupa’da genişlemek ve önceden fethedilen yerlerde hakimiyetlerini pekiştirmek istemeleri
gibi nedenler etkili olmuştur.
Fatih Sultan Mehmet, Balkanları kesin olarak hakimiyeti altına alabilmek amacıyla Sırbistan, Arnavutluk, Bosna – Hersek, Eflak ve Boğdan üzerine arka arkaya seferler düzenlemiştir: Fatih döneminde Balkanlara düzenlenen seferler sonucunda;
- Belgrad dışında bütün Sırbistan ve Arnavutluk’un tamamı Osmanlı İmparatorluğuna katılmıştır.
- Eflak, yıllık vergi ödeyen, Osmanlı egemenliğini kabul eden özerk bir devlet olarak varlığını sürdürmüştür (1462).
- 1476 yılında Boğdan da Osmanlı egemenliğini kabul edilmiştir.
- Venedik’in karadan kuşatılması amacıyla ve Bosna Krallığı’nın Avrupa’da hazırlanan Haçlı Seferleri’ne katılarak Osmanlılara zarar vermesinden dolayı, Fatih sefere çıkarak Bosna’yı kendisine bağlamıştır (1463).
- Türklerin Balkan topraklarından atılmak istenmesi
- Papanın Hristiyan dünyasını Türklere karşı kışkırtması
- Türkler karşısında başarısız olan Bizans İmparatorluğu’nun Hristiyan dünyasından yardım istemesi
gibi nedenler etkili olmuştur.
Haçlı Savaşlarını kazanan Osmanlı Devleti, Balkanlardaki ilerleyişini devam ettirmiştir. Sırp Sındığı Savaşı’ndan (1364) sonra Sırplar ve Bulgarlar Osmanlı hakimiyetini kabul etmiş, Bizans’ın Trakya’daki toprakları alınarak Batı Trakya ele geçirilmiştir. I.Kosova Savaşı’ndan (1389) sonra Türklerin Balkanlardaki etkisi artmış; Eflak, Arnavutluk ve Karadağ Osmanlı Devleti’ne bağlanmıştır. Niğbolu Savaşı’nda (1396) mağlup olan Haçlılar Türkleri Balkanlardan atma ümitlerini kaybetmişlerdir. Niğbolu zaferiyle Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki en güçlü rakibi olan Macaristan etkisiz hale getirilmiş, bu durum Yıldırım Bayezid’in Anadolu’da Türk siyasal birliğini kurmasına elverişli bir ortam hazırlamıştır.
Anadolu’da Türk Siyasal Birliğinin Sağlanması
Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren batıya yönelmiş ve Balkanlara yerleşmeye çalışmıştır. Ancak Osmanlı ordularının Rumeli’de bulunduğu sırada Anadolu beylikleri Osmanlıların Anadolu’daki topraklarına saldırıyorlardı. Beylikler içerisinde en güçlüsü olan Karamanoğulları kendilerini Anadolu Selçuklularının varisi olarak görmüş ve Osmanlı Devleti’ni en çok uğraştıran beylik olmuştur.
Osmanlı Devleti, Orhan Bey döneminde Karesi Beyliği’ni ve Ahilerin elindeki Ankara’yı topraklarına katarak Anadolu’da siyasal birliği sağlamak için ilk adımı atmıştır. I. Murat döneminde Germiyanoğulları topraklarının bir kısmı çeyiz yoluyla Osmanlı Devleti’ne katılmış ve Hamitoğulları Beyliği’nden satın alma yoluyla toprak kazanılmıştır. Germiyanoğulları ve Hamitoğullarından savaş yapmadan toprak alan I.Murat döneminde Karamanoğulları Beyliği’yle savaşlar yapılmıştır.
Anadolu’da siyasal birliği sağlayan asıl faaliyetler Yıldırım Bayezid döneminde başlamıştır. Güçlü bir devlet adamı olan Yıldırım Bayezid, Germiyanoğulları, Aydınoğulları, Saruhanoğulları beylikleri ve Kadı Burhaneddin Devleti’nin topraklarına hakim olmuştur. Anadolu beyliklerinin Osmanlı Devleti’ne katılmasıyla;
- Anadolu’da Türk siyasal birliği kurulmuştur.
- Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz sahillerinin bir bölümü Osmanlıların eline geçmiş, Osmanlı denizciliği güçlenmiştir. Adalar Denizi’ndeki gaza faaliyetlerini Osmanlılar üstlenmiştir.
- Osmanlı Devleti; Memlükler, Dulkadiroğulları ve Akkoyunlularla komşu olmuştur.
- Anadolu Beylerbeyliği kurulmuştur.
Ankara Savaşı (1402)
Osmanlı tarihinin dönüm noktalarından biri olan Ankara Savaşı, Yıldırım Bayezid ile Timur arasında Ankara’nın Çubuk Ovası’nda yapılmıştır (1402). Ankara Savaşı’nın yapılmasında;
- Topraklarını kaybeden Anadolu beylerinin Timur’a sığınarak onu Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmaları
- Yıldırım Bayezid’in Timur’dan kaçan Bağdat ve Karakoyunlu hükümdarlarını himaye etmesi
- Çin üzerine sefere çıkmaya hazırlanan Timur’un arkasında güçlü bir Osmanlı Devleti’nin kalmasını istememesi
- İki hükümdar arasında hakaret içeren mektupların gidip gelmesi
gibi nedenler etkili olmuştur.
1402 yılında Ankara yakınlarında yapılan savaşı Timur kazanmıştır. Osmanlı Devleti’nin mağlup olmasında; Anadolu beylerinden toplanan askerlerin ve Tatarların Timur’un tarafına geçmesi, yardımcı kuvvet olarak alınan Sırpların Yıldırım Bayezid’den habersiz savaş alanını terk etmeleri ve Timur’un ordusunda fillerin bulunması etkili olmuştur.
Ankara Savaşı’nın sonucunda;
- Timur, Anadolu beyliklerinin topraklarını tekrar eski sahiplerine geri vermiştir. Böylece Yıldırım Bayezid’in Anadolu’da kurduğu Türk siyasal birliği bozulmuştur. Timur bu davranışıyla Anadolu’da güçlü bir devletin bulunmasını engellemeyi amaçlamıştır.
- Osmanlı Devleti’nin batı yönündeki ilerleyişi bir süre durmuştur. Dolayısıyla Bizans İmparatorluğu’nun yıkılması gecikmiş ve Balkanlarda Osmanlı hakimiyeti sarsılmıştır.
- Yıldırım Bayezid’in oğulları arasında taht kavgaları başlamıştır. Osmanlı tarihinde “Fetret Devri” olarak bilinen ve 11 yıl süren bu dönemde Osmanlı Devleti dağılmakla karşı karşıya kalmıştır.
Fetret Devri (1402 – 1413)
Osmanlı tarihinde Ankara Savaşı’ndan sonra padişahsız geçen 11 yıla (1402 – 1413) Fetret Devri denilmiştir. Yıldırım Bayezid vefat ettiğinde Süleyman, İsa, Mehmet, Musa, Mustafa ve Kasım adında altı oğlu bulunuyordu. Mustafa Çelebi, Timur tarafından Semerkant’a götürüldüğünden ve Şehzade Kasım yaşı küçük olduğundan taht kavgalarının dışında kalmışlardır.
Ankara Savaşı’ndan sonra Süleyman Çelebi Edirne’de, İsa Çelebi Balıkesir’de, Musa Çelebi Bursa’da, Mehmet Çelebi Amasya’da bağımsızlıklarını ilan ettiler. Kardeşler arasındaki mücadeleyi Mehmet Çelebi kazanmış ve devleti yeniden toparlamıştır.
Osmanlı Devleti’nde Anakara Savaşı’nı kaybettikten sonra taht kavgalarının çıkması ve devletin dağılma tehlikesi geçirmesi, Balkanlarda Osmanlı egemenliğinin sarsılmasına neden olmuştur. Ancak, Osmanlı Devleti Balkanlardaki bütün topraklarını kaybetmemiştir. Osmanlı Devleti’nin taht kavgalarına ve zayıflamasına rağmen Balkanlarda tutunabilmesinde; tımar sisteminin ve planlı bir şekilde iskan politikası uygulanması, Timur’un Osmanlı ordusunu tamamen imha edememesi, Osmanlıların Balkanlarda takip ettiği hoşgörülü ve adaletli politikanın Balkan halkını memnun etmesi İngiltere ile Fransa arasında Yüzyıl Savaşlarının devam etmesi ve Bizans’ın iç karışıklıklar içinde olması gibi nedenler etkili olmuştur.
İstanbul’un Fethi (1453)
İstanbul’un fethedilmesinde;
- Bizans’ın Osmanlı toprak bütünlüğünü bozması
- Bizans İmparatorluğu’nun Anadolu beyliklerini kışkırtması ve Osmanlı yönetimine karşı ayaklanan şehzadeleri desteklemesi
- Bizans’ın Hristiyan dünyasını kışkırtarak Haçlı Seferlerine neden olması
- İstanbul’un kara ve deniz ticareti bakımından önemli bir coğrafi konuma sahip olması
- Hz. Muhammed’in Müslüman komutanları İstanbul’un fethi için teşvik etmesi
gibi nedenler etkili olmuştur.
İstanbul’un Fethinin Türk ve Dünya Tarihi Bakımından Önemli Sonuçları
- Osmanlı Devleti’nin Asya ile Avrupa toprakları birleşmiş, böylece toprak bütünlüğü sağlanmıştır.
- Karadeniz ile Akdeniz arasındaki su yolları Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.
- Boğazların savunulması kolaylaşmış ve Osmanlı Devleti tabii başkentine kavuşmuştur.
- Osmanlı Devleti merkeziyetçi, mutlak bir imparatorluk haline gelmiş ve devlet Yükselme Devri’ne girmiştir.
- İstanbul’un fethinden sonra Türklerin Avrupa’daki ilerleyişi hızlanmıştır. Karadeniz, Akdeniz ve Ege ticaretinin Türklerin eline geçmesi, Avrupa devletlerini Coğrafi Keşiflere yöneltmiştir.
- Bizans İmparatorluğu yıkılmış, ticari çıkarları elden giden Venediklilerle Osmanlıların arası bozulmuştur.
- İstanbul’un fethi surların yıkılabileceğini göstermiş, bu durum Avrupa’da feodalitenin yıkılmasına ve merkeziyetçi devletlerin kurulmasına ortam hazırlamıştır.
- İstanbul’un fethi Orta Çağ’ın sonu, Yeni Çağ’ın başlangıcı kabul edilmiştir.
- İstanbul’dan İtalya’ya giden Bizanslı bilginler burada Rönesans hareketlerinin başlamasına katkıda bulunmuştur.
- Türkler İstanbul’u fethettikten sonra halka din ve vicdan hürriyeti tanımışlar ve Ortodoks Kilisesi’ni koruma altına almışlardır. Böylece Hristiyan dünyasının birleşmesinin engellenmesi, Katolik Kilisesi’ne karşı güç oluşturulması ve halka hoşgörülü davranıldığının kanıtlanması amaçlanmıştır.
Balkanlarda Fetihlerin Devam Etmesi
Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkanlar üzerine yürümesinde;
- Balkan devletlerinin her fırsatta tek tek veya birleşerek saldırıya geçmeleri
- Balkan uluslarının İstanbul’un fethinden sonra Türklerin Avrupa içlerine ilerlemelerini engellemek amacıyla Haçlı ordusu kurmaya çalışmaları ve Fatih’in bu birleşmeyi engellemek istemesi
- Türklerin Avrupa’da genişlemek ve önceden fethedilen yerlerde hakimiyetlerini pekiştirmek istemeleri
gibi nedenler etkili olmuştur.
Fatih Sultan Mehmet, Balkanları kesin olarak hakimiyeti altına alabilmek amacıyla Sırbistan, Arnavutluk, Bosna – Hersek, Eflak ve Boğdan üzerine arka arkaya seferler düzenlemiştir: Fatih döneminde Balkanlara düzenlenen seferler sonucunda;
- Belgrad dışında bütün Sırbistan ve Arnavutluk’un tamamı Osmanlı İmparatorluğuna katılmıştır.
- Eflak, yıllık vergi ödeyen, Osmanlı egemenliğini kabul eden özerk bir devlet olarak varlığını sürdürmüştür (1462).
- 1476 yılında Boğdan da Osmanlı egemenliğini kabul edilmiştir.
- Venedik’in karadan kuşatılması amacıyla ve Bosna Krallığı’nın Avrupa’da hazırlanan Haçlı Seferleri’ne katılarak Osmanlılara zarar vermesinden dolayı, Fatih sefere çıkarak Bosna’yı kendisine bağlamıştır (1463).
Osmanlı
– Venedik Savaşları (1463 – 1479)
Osmanlı – Venedik ilişkilerinin bozulmasında;
- Fatih’in Balkanlar ve Adalar Denizi’nde yürüttüğü fetih hareketlerinin Venediklileri rahatsız etmesi
- Osmanlı İmparatorluğu’nun doğu ticaret yollarına hakim olmasından sonra Venedikliler ve Cenevizlilerin ticari çıkarlarını önemli ölçüde kaybetmeleri
- Osmanlı İmparatorluğu’nun kıyılarında ve hakimiyet alanlarının yakınlarında güçlü denizci devletlerin etkili olmasını istememesi
gibi nedenler etkili olmuştur.
Venedik, İstanbul’un fethi üzerine korkuya kapılmış, Osmanlılara karşı Macaristan ve Arnavutlukla ittifak kurmuştur. Venedikliler bu davranışıyla hem Avrupa devletlerinin desteğini sağlamayı hem de Osmanlı – Venedik savaşını Haçlı savaşına dönüştürmeyi amaçlamıştır.
1479’da Osmanlı İmparatorluğu ile Venedikliler arasında İstanbul Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre Venedikliler, işgal ettikleri yerleri boşaltmayı, Osmanlı İmparatorluğu’na savaş tazminatı ve vergi ödemeyi kabul etmişlerdir. Osmanlı İmparatorluğu, Hristiyan birliğini parçalamak ve doğudan gelen ticaret mallarını Venedikliler aracılığıyla Avrupa’ya pazarlamak amacıyla Venediklilere kapitülasyonlar vermiştir.
Kırım’ın Osmanlı İmparatorluğu’na Bağlanması
Fatih Sultan Mehmet’in Kırım üzerine sefer düzenlemesinde;
- Cenevizlileri Kuzey Karadeniz’deki kolonilerden (Kefe, Menküp, Azak) çıkararak Karadeniz ve İpek Yolu ticaretine tamamen egemen olmak istemesi
- Cenevizlilere karşı yardım isteyen Kırımlılar arasında iç karışıklıkların artması
gibi nedenler etkili olmuştur.
1475’te Kırım’a düzenlenen sefer sonucunda;
- Cenevizlilerden Kefe, Menküp ve Azak gibi şehirler alınmıştır. Böylece, Karadeniz’de Cenevizlilerin kolonisi kalmamıştır.
- Karadeniz Türk gölü haline gelmiş ve İpek Yolu tamamen Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.
- 1478’den itibaren Kırım Hanlığı Osmanlı İmparatorluğu’na bağlı bir devlet haline gelmiştir. Kırım’ın Osmanlı hakimiyetine girmesiyle, devletin sahip olduğu topraklar Lehistan ve Rus sınırına kadar genişlemiştir.
Cem Sultan İsyanı
II.Bayezid, Osmanlı tahtına çıktıktan sonra kardeşi Cem Sultan isyan etmiş ve kardeşler arasında taht kavgaları başlamıştır. Yapılan savaşlarda başarılı olamayan Cem Sultan, Balkanlara geçmek isterken Rodos şövalyelerine esir düşmüştür. Papa ve Fransa kralı, Cem Sultanı Osmanlı İmparatorluğu’na karşı kullanmaya çalışmışlarsa da başarılı olamamışlardır. Bu gelişmeden sonra Cem Sultan Papa tarafından zehirletilerek öldürülmüştür. Cem Sultanın isyan etmesi;
- Osmanlı Devleti’nin pasif bir politika takip etmesine neden olmuştur.
- İspanya’da yaşayan Müslümanlara gerekli yardım yapılamamıştır.
Çaldıran Savaşı
Yavuz Sultan Selim’in İran Seferi’ne çıkmasında; Şah İsmail’in Osmanlı Devleti’nin Anadolu’daki topraklarına hakim olmasının engellenmesi, Safevilerin Anadolu’da propaganda yapmasının ve isyanlar çıkarmasının önlenmesi gibi nedenler etkili olmuştur.
Taraflar arasında yapılan Çaldıran Savaşı’nı Osmanlı Devleti kazanmıştır (1514). Bu savaşın sonucunda;
- Doğu ve Güneydoğu Anadolu tamamen Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliği altına girmiştir. - Safevilerin Anadolu için oluşturdukları tehdit önlenmiş ve İran’dan geçen ticaret yollarının denetimi Osmanlıların eline geçmiştir.
Çaldıran Savaşı’ndan dönen Osmanlı ordusu, Maraş, Elbistan ve Malatya çevresine hakim olan Dulkadiroğullarını Turnadağ Savaşı’nda yenerek bu beyliği topraklarına katmışlardır (1515). Böylece, Anadolu’da kesin olarak Türk siyasal birliği sağlanmıştır.
Mısır Seferi
Yavuz döneminde Dulkadiroğullarının Osmanlılara katılması iki devlet arasındaki ilişkileri gerginleştirmiştir. Yavuz Sultan Selim, Anadolu’da Türk birliğinden sonra İslam dünyasını da birleştirmeyi amaçlıyordu. Bu nedenle Osmanlı Devleti için tehlikeli gördüğü Memlüklere karşı hazırlık yaparak Mısır Seferi’ne çıkmıştır (1516).
Mısır Seferi’nin sonucunda;
- Suriye, Filistin ve Mısır’ın tamamı Osmanlı İmparatorluğu’nun hakimiyeti altına girmiştir.
- Kutsal yerler (Hicaz) Osmanlı Devleti’ne bağlanmıştır. Halifelik Osmanlı İmparatorluğu’na geçmiş ve kutsal emanetler İstanbul’a getirilmiştir. Böylece, Osmanlı İmparatorluğu teokratik bir karakter kazanmıştır.
- Osmanlı İmparatorluğu, İslam dünyasının en büyük siyasal gücü haline gelmiş ve Müslüman ulusların koruyuculuğunu üstlenmiştir.
- Memlükler Devleti yıkılmış ve Baharat Yolları Osmanlıların hakimiyeti altına girmiştir. Ancak Avrupalıların Coğrafi Keşifleri yapmaları Osmanlıların bu yollardan gerektiği gibi yararlanmasını engellemiştir.
Osmanlı – Avusturya İlişkileri
Kanuni döneminde Osmanlı ve Avusturya devletleri arasında yapılan savaşların temelinde Macaristan’a hakim olma isteği yatıyordu. Ölen Macar kralının akrabası olan Avusturya Arşidükü Ferdinand, veraset iddiasıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun Macaristan’a tayin ettiği kralı tanımamış ve tahtın kendisine ait olduğunu ileri sürmüştü. Bu nedenle Avusturya Arşidükü Ferdinand Macaristan’a girdi. Kanuni, hem Avusturyalıları Macaristan’dan çıkarmak hem de Alman İmparatoru Şarlken’in Avrupa’daki üstünlüğünü sona erdirmek amacıyla sefere çıktı (1529). Bu sefer sonucunda;
- Budin geri alınarak Avusturya kuvvetleri Macaristan’dan çıkarılmıştır.
- Avusturyalıların elinde bulunan Viyana şehri Osmanlı orduları tarafından kuşatılmış, ancak ele geçirilememiştir.
Birinci Viyana kuşatmasından sonra İstanbul’a elçi gönderen Ferdinand, Macaristan kralı olarak tanınmasını istedi. İsteği kabul edilmeyince, Budin’i tekrar işgal etti. Bu gelişmeler üzerine Kanuni Almanya seferine çıktı (1532). Kanuni’nin Almanya içlerine kadar ilerlemesinden sonra Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya arasında İstanbul Antlaşması imzalanmıştır (1533). Bu antlaşmaya göre;
- Ferdinand, Macaristan’ın Osmanlı İmparatorluğu’na ait olduğunu kabul etmiştir.
- Ferdinand, elinde bulundurduğu Macaristan toprakları için vergi ödeyecektir.
- Avusturya Arşidükü protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk sayılmıştır.
Osmanlı – Fransa İlişkileri
Osmanlı – Fransız dostluğu, I.Fransuva’nın Almanya’nın esaretinden kurtarılmasıyla başlamıştır. İyi ilişkilerin devamını isteyen Fransa 1535 yılında İstanbul’a elçi gönderdi. İki taraf arasında ticaret ve dostluk antlaşması imzalandı. Bu antlaşma iki hükümdar yaşadığı sürece yürürlükte kalacaktı. Eşit haklar üzerine kurulan bu antlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu;
- Coğrafi Keşiflerin etkisiyle ülkede sönükleşmeye başlayan ticaret faaliyetlerini canlandırmayı
- Avrupa devletleri arasına girerek dengeleri kendi lehine çevirmeyi ve Türk dünyasına karşı kurulmaya çalışılan Hristiyan birliğini parçalamayı
amaçlamıştır.
1535’te yapılan antlaşma ile Fransızlara ticari, şahsi, adli ve idari alanlarda imtiyazlarla seyahat, ikamet, ibadet ve kazanç elde etme serbestiyeti verilmiştir. Ticari imtiyazlarla Fransızlara, Osmanlı limanlarını kullanma ve düşük vergi ödeme hakkı verilmiştir. Ayrıca, diğer Avrupa devletlerinin sadece Fransız bayrağı altında Osmanlılarla ticaret yapabilmesi kararlaştırılmıştır.
Adli imtiyazlarla yabancıların işledikleri suçlardan dolayı, Osmanlı Devleti tarafından değil, uyruğu olduğu devletin konsoloshanesi tarafından yargılanması kabul edilmiştir. İdari imtiyazlarla yabancılara postane, okul, şirket, otel, vakıf gibi müesseseler kurma ve işletme olanağı sağlanmıştır.
Fransa’da kapitülasyonların verilmesinden sonra;
- Osmanlı ülkesinde ticaret faaliyetleri canlanmıştır.
- Batı Avrupa’ya hakim olmak ve Osmanlı İmparatorluğu’na üstünlük sağlamak isteyen Kutsal Roma – Cermen İmparatorluğu’na karşı Fransa güçlü tutularak Avrupa’da Osmanlı lehine denge kurulmaya çalışılmıştır.
- Fransa – Türk yakınlaşmasına Fransız halkının tepkisini önlemek için Fransa Kralı I.Fransuva’ya Osmanlı ülkesindeki Katoliklerin koruyuculuk hakkı tanınmıştır.
- Fransızlar Osmanlı ülkesinde diğer uluslardan daha fazla çıkar elde etmişlerdir.
- Fransız tüccarlar Osmanlı ülkesinde, Osmanlı tüccarları Fransa’da serbestçe ticaret yapma olanağı elde etmiştir. Böylece, Osmanlı – Fransız ticareti artmıştır.
Fransızlar, Osmanlılarla yakınlaşmadan dolayı elde ettikleri çıkarlardan vazgeçmedikleri için kendilerini Türk dostu olarak göstermişlerdir. Fakat zaman zaman Osmanlı Devleti’ne karşı Avrupa devletleriyle anlaşarak ikili politika izlemişlerdir. Herşeye rağmen Osmanlı – Fransız ilişkilerinde önemli sorunlar çıkmamıştır. Bunu da Osmanlı Devleti sürekli tavizler vererek sağlamıştır.
UYARI: 1535 yılında imzalanan dostluk ve ticaret antlaşması, din ayrılıklarının devletlerin çıkarları söz konusu olduğunda ne kadar önemsiz olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Kanuni döneminde süresi iki hükümdarın hayatıyla sınırlandırılan kapitülasyonlar eşit koşullara dayanıyordu. Osmanlı İmparatorluğu başlangıçta kapitülasyonlardan karlı çıkmıştır. Ancak, Kanuni’den sonra gelen padişahlar kapitülasyonları tek taraflı olarak verdikleri gibi süresiz olarak uzatmışlar ve diğer Avrupa ülkelerine de benzer imtiyazlar vererek kapitülasyonları yaygınlaştırmışlardır. 17. yüzyılda Sanayi İnkılabı’nı gerçekleştirdiler. Avrupa devletlerinin siyasal ve ekonomik yönden güçlenmesinin tersine Osmanlı İmparatorluğu siyasal ve ekonomik yönden zayıflamıştır. Bu durum Osmanlı ülkesinin Avrupa’nın sömürgesi haline gelmesine neden olmuştur.
1740 yılında Fransızlara verilen kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir. Kapitülasyonlar, 19. yüzyıldan itibaren “Himaye sistemi” adı altında Avrupalı devletlerin Osmanlı gayrimüslimlerini devlete karşı isyana kışkırtmaları ile Osmanlı içişlerine müdahalelerinin kılıfı olmuştur. Kapitülasyonlar Lozan Antlaşması’yla kaldırılmıştır (1923).
- Fatih’in Balkanlar ve Adalar Denizi’nde yürüttüğü fetih hareketlerinin Venediklileri rahatsız etmesi
- Osmanlı İmparatorluğu’nun doğu ticaret yollarına hakim olmasından sonra Venedikliler ve Cenevizlilerin ticari çıkarlarını önemli ölçüde kaybetmeleri
- Osmanlı İmparatorluğu’nun kıyılarında ve hakimiyet alanlarının yakınlarında güçlü denizci devletlerin etkili olmasını istememesi
gibi nedenler etkili olmuştur.
Venedik, İstanbul’un fethi üzerine korkuya kapılmış, Osmanlılara karşı Macaristan ve Arnavutlukla ittifak kurmuştur. Venedikliler bu davranışıyla hem Avrupa devletlerinin desteğini sağlamayı hem de Osmanlı – Venedik savaşını Haçlı savaşına dönüştürmeyi amaçlamıştır.
1479’da Osmanlı İmparatorluğu ile Venedikliler arasında İstanbul Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre Venedikliler, işgal ettikleri yerleri boşaltmayı, Osmanlı İmparatorluğu’na savaş tazminatı ve vergi ödemeyi kabul etmişlerdir. Osmanlı İmparatorluğu, Hristiyan birliğini parçalamak ve doğudan gelen ticaret mallarını Venedikliler aracılığıyla Avrupa’ya pazarlamak amacıyla Venediklilere kapitülasyonlar vermiştir.
Kırım’ın Osmanlı İmparatorluğu’na Bağlanması
Fatih Sultan Mehmet’in Kırım üzerine sefer düzenlemesinde;
- Cenevizlileri Kuzey Karadeniz’deki kolonilerden (Kefe, Menküp, Azak) çıkararak Karadeniz ve İpek Yolu ticaretine tamamen egemen olmak istemesi
- Cenevizlilere karşı yardım isteyen Kırımlılar arasında iç karışıklıkların artması
gibi nedenler etkili olmuştur.
1475’te Kırım’a düzenlenen sefer sonucunda;
- Cenevizlilerden Kefe, Menküp ve Azak gibi şehirler alınmıştır. Böylece, Karadeniz’de Cenevizlilerin kolonisi kalmamıştır.
- Karadeniz Türk gölü haline gelmiş ve İpek Yolu tamamen Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.
- 1478’den itibaren Kırım Hanlığı Osmanlı İmparatorluğu’na bağlı bir devlet haline gelmiştir. Kırım’ın Osmanlı hakimiyetine girmesiyle, devletin sahip olduğu topraklar Lehistan ve Rus sınırına kadar genişlemiştir.
Cem Sultan İsyanı
II.Bayezid, Osmanlı tahtına çıktıktan sonra kardeşi Cem Sultan isyan etmiş ve kardeşler arasında taht kavgaları başlamıştır. Yapılan savaşlarda başarılı olamayan Cem Sultan, Balkanlara geçmek isterken Rodos şövalyelerine esir düşmüştür. Papa ve Fransa kralı, Cem Sultanı Osmanlı İmparatorluğu’na karşı kullanmaya çalışmışlarsa da başarılı olamamışlardır. Bu gelişmeden sonra Cem Sultan Papa tarafından zehirletilerek öldürülmüştür. Cem Sultanın isyan etmesi;
- Osmanlı Devleti’nin pasif bir politika takip etmesine neden olmuştur.
- İspanya’da yaşayan Müslümanlara gerekli yardım yapılamamıştır.
Çaldıran Savaşı
Yavuz Sultan Selim’in İran Seferi’ne çıkmasında; Şah İsmail’in Osmanlı Devleti’nin Anadolu’daki topraklarına hakim olmasının engellenmesi, Safevilerin Anadolu’da propaganda yapmasının ve isyanlar çıkarmasının önlenmesi gibi nedenler etkili olmuştur.
Taraflar arasında yapılan Çaldıran Savaşı’nı Osmanlı Devleti kazanmıştır (1514). Bu savaşın sonucunda;
- Doğu ve Güneydoğu Anadolu tamamen Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliği altına girmiştir. - Safevilerin Anadolu için oluşturdukları tehdit önlenmiş ve İran’dan geçen ticaret yollarının denetimi Osmanlıların eline geçmiştir.
Çaldıran Savaşı’ndan dönen Osmanlı ordusu, Maraş, Elbistan ve Malatya çevresine hakim olan Dulkadiroğullarını Turnadağ Savaşı’nda yenerek bu beyliği topraklarına katmışlardır (1515). Böylece, Anadolu’da kesin olarak Türk siyasal birliği sağlanmıştır.
Mısır Seferi
Yavuz döneminde Dulkadiroğullarının Osmanlılara katılması iki devlet arasındaki ilişkileri gerginleştirmiştir. Yavuz Sultan Selim, Anadolu’da Türk birliğinden sonra İslam dünyasını da birleştirmeyi amaçlıyordu. Bu nedenle Osmanlı Devleti için tehlikeli gördüğü Memlüklere karşı hazırlık yaparak Mısır Seferi’ne çıkmıştır (1516).
Mısır Seferi’nin sonucunda;
- Suriye, Filistin ve Mısır’ın tamamı Osmanlı İmparatorluğu’nun hakimiyeti altına girmiştir.
- Kutsal yerler (Hicaz) Osmanlı Devleti’ne bağlanmıştır. Halifelik Osmanlı İmparatorluğu’na geçmiş ve kutsal emanetler İstanbul’a getirilmiştir. Böylece, Osmanlı İmparatorluğu teokratik bir karakter kazanmıştır.
- Osmanlı İmparatorluğu, İslam dünyasının en büyük siyasal gücü haline gelmiş ve Müslüman ulusların koruyuculuğunu üstlenmiştir.
- Memlükler Devleti yıkılmış ve Baharat Yolları Osmanlıların hakimiyeti altına girmiştir. Ancak Avrupalıların Coğrafi Keşifleri yapmaları Osmanlıların bu yollardan gerektiği gibi yararlanmasını engellemiştir.
Osmanlı – Avusturya İlişkileri
Kanuni döneminde Osmanlı ve Avusturya devletleri arasında yapılan savaşların temelinde Macaristan’a hakim olma isteği yatıyordu. Ölen Macar kralının akrabası olan Avusturya Arşidükü Ferdinand, veraset iddiasıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun Macaristan’a tayin ettiği kralı tanımamış ve tahtın kendisine ait olduğunu ileri sürmüştü. Bu nedenle Avusturya Arşidükü Ferdinand Macaristan’a girdi. Kanuni, hem Avusturyalıları Macaristan’dan çıkarmak hem de Alman İmparatoru Şarlken’in Avrupa’daki üstünlüğünü sona erdirmek amacıyla sefere çıktı (1529). Bu sefer sonucunda;
- Budin geri alınarak Avusturya kuvvetleri Macaristan’dan çıkarılmıştır.
- Avusturyalıların elinde bulunan Viyana şehri Osmanlı orduları tarafından kuşatılmış, ancak ele geçirilememiştir.
Birinci Viyana kuşatmasından sonra İstanbul’a elçi gönderen Ferdinand, Macaristan kralı olarak tanınmasını istedi. İsteği kabul edilmeyince, Budin’i tekrar işgal etti. Bu gelişmeler üzerine Kanuni Almanya seferine çıktı (1532). Kanuni’nin Almanya içlerine kadar ilerlemesinden sonra Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya arasında İstanbul Antlaşması imzalanmıştır (1533). Bu antlaşmaya göre;
- Ferdinand, Macaristan’ın Osmanlı İmparatorluğu’na ait olduğunu kabul etmiştir.
- Ferdinand, elinde bulundurduğu Macaristan toprakları için vergi ödeyecektir.
- Avusturya Arşidükü protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk sayılmıştır.
Osmanlı – Fransa İlişkileri
Osmanlı – Fransız dostluğu, I.Fransuva’nın Almanya’nın esaretinden kurtarılmasıyla başlamıştır. İyi ilişkilerin devamını isteyen Fransa 1535 yılında İstanbul’a elçi gönderdi. İki taraf arasında ticaret ve dostluk antlaşması imzalandı. Bu antlaşma iki hükümdar yaşadığı sürece yürürlükte kalacaktı. Eşit haklar üzerine kurulan bu antlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu;
- Coğrafi Keşiflerin etkisiyle ülkede sönükleşmeye başlayan ticaret faaliyetlerini canlandırmayı
- Avrupa devletleri arasına girerek dengeleri kendi lehine çevirmeyi ve Türk dünyasına karşı kurulmaya çalışılan Hristiyan birliğini parçalamayı
amaçlamıştır.
1535’te yapılan antlaşma ile Fransızlara ticari, şahsi, adli ve idari alanlarda imtiyazlarla seyahat, ikamet, ibadet ve kazanç elde etme serbestiyeti verilmiştir. Ticari imtiyazlarla Fransızlara, Osmanlı limanlarını kullanma ve düşük vergi ödeme hakkı verilmiştir. Ayrıca, diğer Avrupa devletlerinin sadece Fransız bayrağı altında Osmanlılarla ticaret yapabilmesi kararlaştırılmıştır.
Adli imtiyazlarla yabancıların işledikleri suçlardan dolayı, Osmanlı Devleti tarafından değil, uyruğu olduğu devletin konsoloshanesi tarafından yargılanması kabul edilmiştir. İdari imtiyazlarla yabancılara postane, okul, şirket, otel, vakıf gibi müesseseler kurma ve işletme olanağı sağlanmıştır.
Fransa’da kapitülasyonların verilmesinden sonra;
- Osmanlı ülkesinde ticaret faaliyetleri canlanmıştır.
- Batı Avrupa’ya hakim olmak ve Osmanlı İmparatorluğu’na üstünlük sağlamak isteyen Kutsal Roma – Cermen İmparatorluğu’na karşı Fransa güçlü tutularak Avrupa’da Osmanlı lehine denge kurulmaya çalışılmıştır.
- Fransa – Türk yakınlaşmasına Fransız halkının tepkisini önlemek için Fransa Kralı I.Fransuva’ya Osmanlı ülkesindeki Katoliklerin koruyuculuk hakkı tanınmıştır.
- Fransızlar Osmanlı ülkesinde diğer uluslardan daha fazla çıkar elde etmişlerdir.
- Fransız tüccarlar Osmanlı ülkesinde, Osmanlı tüccarları Fransa’da serbestçe ticaret yapma olanağı elde etmiştir. Böylece, Osmanlı – Fransız ticareti artmıştır.
Fransızlar, Osmanlılarla yakınlaşmadan dolayı elde ettikleri çıkarlardan vazgeçmedikleri için kendilerini Türk dostu olarak göstermişlerdir. Fakat zaman zaman Osmanlı Devleti’ne karşı Avrupa devletleriyle anlaşarak ikili politika izlemişlerdir. Herşeye rağmen Osmanlı – Fransız ilişkilerinde önemli sorunlar çıkmamıştır. Bunu da Osmanlı Devleti sürekli tavizler vererek sağlamıştır.
UYARI: 1535 yılında imzalanan dostluk ve ticaret antlaşması, din ayrılıklarının devletlerin çıkarları söz konusu olduğunda ne kadar önemsiz olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Kanuni döneminde süresi iki hükümdarın hayatıyla sınırlandırılan kapitülasyonlar eşit koşullara dayanıyordu. Osmanlı İmparatorluğu başlangıçta kapitülasyonlardan karlı çıkmıştır. Ancak, Kanuni’den sonra gelen padişahlar kapitülasyonları tek taraflı olarak verdikleri gibi süresiz olarak uzatmışlar ve diğer Avrupa ülkelerine de benzer imtiyazlar vererek kapitülasyonları yaygınlaştırmışlardır. 17. yüzyılda Sanayi İnkılabı’nı gerçekleştirdiler. Avrupa devletlerinin siyasal ve ekonomik yönden güçlenmesinin tersine Osmanlı İmparatorluğu siyasal ve ekonomik yönden zayıflamıştır. Bu durum Osmanlı ülkesinin Avrupa’nın sömürgesi haline gelmesine neden olmuştur.
1740 yılında Fransızlara verilen kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir. Kapitülasyonlar, 19. yüzyıldan itibaren “Himaye sistemi” adı altında Avrupalı devletlerin Osmanlı gayrimüslimlerini devlete karşı isyana kışkırtmaları ile Osmanlı içişlerine müdahalelerinin kılıfı olmuştur. Kapitülasyonlar Lozan Antlaşması’yla kaldırılmıştır (1923).
Avrupalı Devletlerin Siyasal İlişkilerinde Osmanlı İmparatorluğu’nun Rolü
Türklerin Rumeli’ye geçmeleri, Avrupa devletleri arasındaki siyasal ilişkilerin değişmesinde başlangıç olmuştur (1353). Bu tarihe kadar sürekli birbirleriyle savaşan Avrupalı devletler, bundan sonra Türklere karşı birleşme ihtiyacı duydular. Haçlı Seferlerinin başarısızlıkla sonuçlanması ve ekonomik çıkarların tehlikeye düşmesi, bazı Avrupa devletlerinin politikalarını değiştirmesine neden olmuştur. Örneğin, Fatih döneminde elde ettikleri ekonomik çıkarlar nedeniyle ilk defa Venedikliler açıkça olmasa da Haçlı ittifakından kaçınmışlardır. Aynı durum Kanuni döneminde Fransızlarda da görülmüştür.
Osmanlı İmparatorluğu, dış politikasını bütünlüğünü ve düzenini bozabilecek faaliyetleri engelleme esası üzerine kurmuştur. Bu nedenle Avrupalı devletler arasında birliğin kurulmasını engellemeye önem vermiştir. Ayrıca, ülkenin doğu sınırlarında sorun olduğunda batılı devletlerle, batı sınırlarında sorunlar yaşandığında doğudaki devletlerle barış yapma politikasını takip etmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu askeri, ticari ve diplomatik yollarla Avrupa devletleri arasındaki ilişkileri etkilemiştir. Örneğin; Fatih döneminde Venediklilere, Kanuni döneminde Fransızlara kapitülasyonlar vererek Haçlı ittifakından koparılmaya çalışılmıştır.
Akdeniz’de Üstünlük Sağlanması
II.Bayezid ve Yavuz Selim dönemlerinde Avrupa donanmalarıyla başabaş mücadele eden Osmanlı donanması, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Avrupalılara karşı üstünlük sağlamıştır. 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu, Akdeniz’e tamamen hakim olmak için çaba göstermiştir. Çünkü, Doğu Akdeniz’deki önemli adaların bir kısmı hala Venedik ve Cenevizlilerin elinde bulunuyordu. Bu nedenle Osmanlı İmparatorluğu;
- Doğu Akdeniz’deki ticaret yollarının güvenliğini sağlamak
- Sahillerini saldırılara ve yağmalara karşı korumak
- Haçlıların deniz saldırılarına engel olmak
- Avrupalı devletlerin donanmalarının yolcu ve ticaret gemilerine saldırılarını önlemek
gibi amaçlarla Akdeniz’de üstünlük kurma faaliyetlerine önem vermiştir.
Preveze Deniz Zaferi
Barbaros, Kaptan-ı Deryalığa getirildikten sonra Ege Denizi’nde Venediklilerin hakimiyeti altındaki adaları ele geçirdi. Adriyatik Denizi’ndeki bazı adaları alan Barbaros, Korfu adasını kuşatarak Akdeniz’de Türk üstünlüğünü sağladı. Bu gelişme üzerine Şarlken ve Papa’nın gayretleriyle bir Haçlı donanması kuruldu. Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanmasının amacı, Türklerin Akdeniz’deki üstünlüğüne son vermekti.
Osmanlı donanmasıyla Haçlı donanması Preveze Körfezi’nde karşılaştılar. Yapılan deniz savaşını Osmanlı donanması kazandı (1538). Preveze Deniz Savaşı’nın sonucunda; Akdeniz egemenliği bütünüyle Osmanlıların eline geçmiş ve Akdeniz Türk gölü haline gelmiştir.
Kıbrıs’ın Fethi
Kıbrıs, Osmanlı kıyılarına çok yakın, jeopolitik önemi fazla bir ada idi. II.Selim döneminde Osmanlı İmparatorluğu;
- Akdeniz ticaretinin ve Anadolu sahillerinin güvenliğini sağlamak
- Kıbrıs’ta üslenen Hristiyan şövalyelerin ticaret gemilerine saldırılarını engelleyerek Akdeniz hakimiyetini pekiştirmek
- Venedikleri Kıbrıs için ödedikleri vergileri kestiklerinden dolayı cezalandırmak
gibi amaçlarla adanın alınmasına karar verdi. Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa yeni bir Haçlı Seferinden çekindiği için Kıbrıs kuşatmasına karşı çıkmışsa da padişah II.Selim adanın fethini emretmiş ve Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Kıbrıs’ı fethetmiştir (1571). Kıbrıs’ın fethinden sonra;
- Venedikliler Doğu Akdeniz’den çıkarılmış ve burası tamamen Osmanlı hakimiyeti altına girmiştir.
- Anadolu sahilleri ile Mısır ve Suriye deniz yollarının güvenliği sağlanmıştır.
- Konya ve çevresindeki illerden Türk aileler Kıbrıs’a yerleştirilmiştir.
Kıbrıs’ın fethi Avrupalıları harekete geçirmiş, Papa’nın kışkırtmaları sonucunda İspanya, Malta, Venedik, Ceneviz ve diğer İtalyan devletleri birleşerek bir Haçlı donanması kurmuşlardır. Haçlı donanması İnabahtı Körfezi’nde Osmanlı donanmasını yakmıştır (1571). Osmanlı donanmasının İnebahtı’da yanması, Akdeniz’de Osmanlı hakimiyetinin sarsılmasına neden olmuştur. 1572 yılında yeni donanmanın Akdeniz’e açılması üzerine Venedikliler Osmanlı İmparatorluğu’ndan barış istemişler ve Kıbrıs’ın Osmanlılara ait olduğunu kabullenmişlerdir.
Hint Okyanusu’nda Üstünlük Sağlama Mücadeleleri
Hindistan’daki Müslüman devletlerin yardım istemesi üzerine Kanuni döneminde;
- Hint deniz ticaret yolunu açmak ve denetimini ele geçirmek
- Portekizlileri Hint Okyanusu’ndan atmak
- Müslüman devletlere ve tüccarlara yardım etmek
gibi amaçlarla Hindistan’a dört defa deniz seferi yapılmıştır. Seferler genellikle Osmanlıların başarısızlıklarıyla sonuçlanmıştır. Hint deniz seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasında;
- Portekizlilerin Hindistan bölgesinin ekonomik değerini kavramaları ve savaşlara iyi hazırlanmaları
- Hindistan’daki Müslüman devletlerin Osmanlı İmparatorluğu’na gerekli yardımı yapmamaları
- Osmanlı gemilerinin okyanus koşullarına uygun olmaması
gibi nedenler etkili olmuştur.
Hint deniz seferlerinin sonucunda;
- Yemen, Eritre, Sudan sahilleri ve Habeşistan’ın bir bölümü Osmanlı hakimiyeti altına girmiştir. - Kızıldeniz ve Basra Körfezi Osmanlıların denetimi altına alınmış, Arabistan Yarımadası tamamen Osmanlı egemenliğine girmiştir.
- Portekiz’in Hindistan’daki faaliyetleri engellenememiştir.
Sokullu’nun Kanal Projeleri
Don – Volga Kanalını Açma Girişimi
16. yüzyılın sonlarında,
- Rusların Orta Asya ile Osmanlı ticaretini kendi kontrolleri altına almaları
- Rusların Türk ticaret kervanlarına ve hac kafilelerine saldırmaları
- Orta Asya’daki Türklerin Ruslara karşı Osmanlı İmparatorluğu’ndan yardım istemeleri
Don – Volga kanal projesini gündeme getirmiştir. Osmanlı İmparatorluğu, Don – Volga kanalını açmakla;
- Rusların güneye yayılmasını, güçlenmesini ve Türk hanlıklarına verdiği zararın önlenmesini
- Karadeniz’den çıkılacak donanmayı Hazar Denizi’ne geçirerek İran’ı kıskaç altında tutmayı
- İpek Yolu’nun canlanmasını sağlamayı
- Orta Asya’daki Türklerle iyi ilişkiler kurmayı ve gerektiğinde yardım yapmayı
- Kafkasya’nın bütününe hakim olmayı
amaçlamıştır.
1569 yılında kanal açma çalışmaları başlamıştır. Ancak, Kırım Hanı’nın projeye soğuk bakması, kanalın açılmasıyla görevlendirilen Kasım Bey’in yetersiz kalması ve kış mevsiminin gelmesi gibi nedenlerden dolayı Don – Volga nehirleri arasında kanal açılamamıştır.
Süveyş Kanalı Projesi
Osmanlı Devleti Süveyş kanalı projesiyle,
- Hindistan kıyılarını Portekizlilerin baskısından kurtarmayı
- Akdeniz ticaretini canlandırmayı
- Güney Asya’daki Müslümanları Avrupalılara karşı korumayı
amaçlamıştır. Ancak bu proje gerçekleşmemiştir.
Türklerin Rumeli’ye geçmeleri, Avrupa devletleri arasındaki siyasal ilişkilerin değişmesinde başlangıç olmuştur (1353). Bu tarihe kadar sürekli birbirleriyle savaşan Avrupalı devletler, bundan sonra Türklere karşı birleşme ihtiyacı duydular. Haçlı Seferlerinin başarısızlıkla sonuçlanması ve ekonomik çıkarların tehlikeye düşmesi, bazı Avrupa devletlerinin politikalarını değiştirmesine neden olmuştur. Örneğin, Fatih döneminde elde ettikleri ekonomik çıkarlar nedeniyle ilk defa Venedikliler açıkça olmasa da Haçlı ittifakından kaçınmışlardır. Aynı durum Kanuni döneminde Fransızlarda da görülmüştür.
Osmanlı İmparatorluğu, dış politikasını bütünlüğünü ve düzenini bozabilecek faaliyetleri engelleme esası üzerine kurmuştur. Bu nedenle Avrupalı devletler arasında birliğin kurulmasını engellemeye önem vermiştir. Ayrıca, ülkenin doğu sınırlarında sorun olduğunda batılı devletlerle, batı sınırlarında sorunlar yaşandığında doğudaki devletlerle barış yapma politikasını takip etmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu askeri, ticari ve diplomatik yollarla Avrupa devletleri arasındaki ilişkileri etkilemiştir. Örneğin; Fatih döneminde Venediklilere, Kanuni döneminde Fransızlara kapitülasyonlar vererek Haçlı ittifakından koparılmaya çalışılmıştır.
Akdeniz’de Üstünlük Sağlanması
II.Bayezid ve Yavuz Selim dönemlerinde Avrupa donanmalarıyla başabaş mücadele eden Osmanlı donanması, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Avrupalılara karşı üstünlük sağlamıştır. 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu, Akdeniz’e tamamen hakim olmak için çaba göstermiştir. Çünkü, Doğu Akdeniz’deki önemli adaların bir kısmı hala Venedik ve Cenevizlilerin elinde bulunuyordu. Bu nedenle Osmanlı İmparatorluğu;
- Doğu Akdeniz’deki ticaret yollarının güvenliğini sağlamak
- Sahillerini saldırılara ve yağmalara karşı korumak
- Haçlıların deniz saldırılarına engel olmak
- Avrupalı devletlerin donanmalarının yolcu ve ticaret gemilerine saldırılarını önlemek
gibi amaçlarla Akdeniz’de üstünlük kurma faaliyetlerine önem vermiştir.
Preveze Deniz Zaferi
Barbaros, Kaptan-ı Deryalığa getirildikten sonra Ege Denizi’nde Venediklilerin hakimiyeti altındaki adaları ele geçirdi. Adriyatik Denizi’ndeki bazı adaları alan Barbaros, Korfu adasını kuşatarak Akdeniz’de Türk üstünlüğünü sağladı. Bu gelişme üzerine Şarlken ve Papa’nın gayretleriyle bir Haçlı donanması kuruldu. Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanmasının amacı, Türklerin Akdeniz’deki üstünlüğüne son vermekti.
Osmanlı donanmasıyla Haçlı donanması Preveze Körfezi’nde karşılaştılar. Yapılan deniz savaşını Osmanlı donanması kazandı (1538). Preveze Deniz Savaşı’nın sonucunda; Akdeniz egemenliği bütünüyle Osmanlıların eline geçmiş ve Akdeniz Türk gölü haline gelmiştir.
Kıbrıs’ın Fethi
Kıbrıs, Osmanlı kıyılarına çok yakın, jeopolitik önemi fazla bir ada idi. II.Selim döneminde Osmanlı İmparatorluğu;
- Akdeniz ticaretinin ve Anadolu sahillerinin güvenliğini sağlamak
- Kıbrıs’ta üslenen Hristiyan şövalyelerin ticaret gemilerine saldırılarını engelleyerek Akdeniz hakimiyetini pekiştirmek
- Venedikleri Kıbrıs için ödedikleri vergileri kestiklerinden dolayı cezalandırmak
gibi amaçlarla adanın alınmasına karar verdi. Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa yeni bir Haçlı Seferinden çekindiği için Kıbrıs kuşatmasına karşı çıkmışsa da padişah II.Selim adanın fethini emretmiş ve Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Kıbrıs’ı fethetmiştir (1571). Kıbrıs’ın fethinden sonra;
- Venedikliler Doğu Akdeniz’den çıkarılmış ve burası tamamen Osmanlı hakimiyeti altına girmiştir.
- Anadolu sahilleri ile Mısır ve Suriye deniz yollarının güvenliği sağlanmıştır.
- Konya ve çevresindeki illerden Türk aileler Kıbrıs’a yerleştirilmiştir.
Kıbrıs’ın fethi Avrupalıları harekete geçirmiş, Papa’nın kışkırtmaları sonucunda İspanya, Malta, Venedik, Ceneviz ve diğer İtalyan devletleri birleşerek bir Haçlı donanması kurmuşlardır. Haçlı donanması İnabahtı Körfezi’nde Osmanlı donanmasını yakmıştır (1571). Osmanlı donanmasının İnebahtı’da yanması, Akdeniz’de Osmanlı hakimiyetinin sarsılmasına neden olmuştur. 1572 yılında yeni donanmanın Akdeniz’e açılması üzerine Venedikliler Osmanlı İmparatorluğu’ndan barış istemişler ve Kıbrıs’ın Osmanlılara ait olduğunu kabullenmişlerdir.
Hint Okyanusu’nda Üstünlük Sağlama Mücadeleleri
Hindistan’daki Müslüman devletlerin yardım istemesi üzerine Kanuni döneminde;
- Hint deniz ticaret yolunu açmak ve denetimini ele geçirmek
- Portekizlileri Hint Okyanusu’ndan atmak
- Müslüman devletlere ve tüccarlara yardım etmek
gibi amaçlarla Hindistan’a dört defa deniz seferi yapılmıştır. Seferler genellikle Osmanlıların başarısızlıklarıyla sonuçlanmıştır. Hint deniz seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasında;
- Portekizlilerin Hindistan bölgesinin ekonomik değerini kavramaları ve savaşlara iyi hazırlanmaları
- Hindistan’daki Müslüman devletlerin Osmanlı İmparatorluğu’na gerekli yardımı yapmamaları
- Osmanlı gemilerinin okyanus koşullarına uygun olmaması
gibi nedenler etkili olmuştur.
Hint deniz seferlerinin sonucunda;
- Yemen, Eritre, Sudan sahilleri ve Habeşistan’ın bir bölümü Osmanlı hakimiyeti altına girmiştir. - Kızıldeniz ve Basra Körfezi Osmanlıların denetimi altına alınmış, Arabistan Yarımadası tamamen Osmanlı egemenliğine girmiştir.
- Portekiz’in Hindistan’daki faaliyetleri engellenememiştir.
Sokullu’nun Kanal Projeleri
Don – Volga Kanalını Açma Girişimi
16. yüzyılın sonlarında,
- Rusların Orta Asya ile Osmanlı ticaretini kendi kontrolleri altına almaları
- Rusların Türk ticaret kervanlarına ve hac kafilelerine saldırmaları
- Orta Asya’daki Türklerin Ruslara karşı Osmanlı İmparatorluğu’ndan yardım istemeleri
Don – Volga kanal projesini gündeme getirmiştir. Osmanlı İmparatorluğu, Don – Volga kanalını açmakla;
- Rusların güneye yayılmasını, güçlenmesini ve Türk hanlıklarına verdiği zararın önlenmesini
- Karadeniz’den çıkılacak donanmayı Hazar Denizi’ne geçirerek İran’ı kıskaç altında tutmayı
- İpek Yolu’nun canlanmasını sağlamayı
- Orta Asya’daki Türklerle iyi ilişkiler kurmayı ve gerektiğinde yardım yapmayı
- Kafkasya’nın bütününe hakim olmayı
amaçlamıştır.
1569 yılında kanal açma çalışmaları başlamıştır. Ancak, Kırım Hanı’nın projeye soğuk bakması, kanalın açılmasıyla görevlendirilen Kasım Bey’in yetersiz kalması ve kış mevsiminin gelmesi gibi nedenlerden dolayı Don – Volga nehirleri arasında kanal açılamamıştır.
Süveyş Kanalı Projesi
Osmanlı Devleti Süveyş kanalı projesiyle,
- Hindistan kıyılarını Portekizlilerin baskısından kurtarmayı
- Akdeniz ticaretini canlandırmayı
- Güney Asya’daki Müslümanları Avrupalılara karşı korumayı
amaçlamıştır. Ancak bu proje gerçekleşmemiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder