MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI

Osmanlı Devleti’nin İtilaf Devletleri’yle Mondros Ateşkesi’ni imzalamasında; devlet adamlarının savaşın kaybedildiğini açıkça görmeleri, Wilson İlkeleri’ne bakarak ümitlenmeleri, Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi üzerine Osmanlı Devleti’yle Almanya arasında kara bağlantısının ve yardımların kesilmesi ve İstanbul ve Boğazlar bölgesinin işgal tehdidi altında bulunması gibi nedenler etkili olmuştur.
Ateşkes görüşmeleri Ege’deki Limni Adası’nın Mondros limanında başladı. Görüşmelere Osmanlı Devleti’ni temsilen Bahriye Nazırı Rauf (Orbay) Bey, Dışişleri müsteşarı Reşat Hikmet ve askeri danışman Sadullah Bey katıldılar. İtilaf Devletleri’ni temsilen de İngiltere’nin Akdeniz Filosu Komutanı Amiral Calthorpe katıldı. 30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkesi imzalanmıştır. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın bazı maddeleri şunlardır:
1. Çanakkale ve İstanbul Boğazları açılacak, Karadeniz’e serbestçe girişin sağlanması yanında, buralardaki istihkamlar müttefikler tarafından işgal edilecektir.
Bu maddeyle;
- Osmanlı Devleti’nin siyasal varlığı ve İstanbul tehdit altına girmiştir.
- Anadolu ve Rumeli topraklarının bağlantısı kesilerek Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğü bozulmuştur.
2. İtilaf Devletleri’nin ve Ermenilerin esirleri kayıtsız şartsız İtilaf Devletleri’ne teslim edilecektir. Ancak, Osmanlı savaş esirleri İtilaf Devletleri’nin elinde kalacaktır.
Bu madde; ateşkes şartları görüşülürken devletlerin eşitliği ilkesine uyulmadığını göstermektedir. Ayrıca, İtilaf Devletleri’nin Ermenileri korudukları ve destekledikleri ortaya çıkmıştır.
3. Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için gerekli görülecek askerlerin fazlası terhis edilecektir.
4. Bütün savaş gemileri gösterilecek olan limanlarda tutuklu bulundurulacaktır
5. Trablusgarp ve Bingazi’deki Türk subayları İtalyan garnizonlarına, Hicaz, Suriye ve Irak’ta bulunan askeri birlikler İtilaf Devletleri’ne teslim olacaktır.
3., 4. ve 5. maddelerle Osmanlı Devleti, askeri yönden savunmasız duruma getirilmiştir. Bu durum İtilaf Devletleri’nin işgallerini kolaylaştırmış ve Türk halkının silahlanarak bölgesel direnişe geçmesine neden olmuştur.
6. Osmanlı Devleti, merkezi devletlerle (Almanya, Avusturya, Macaristan) bütün ilişkilerini kesecektir. Alman ve Avusturya uyruklu asker ve sivil memurlar en kısa zamanda Osmanlı ülkesini terk edecektir.
Bu maddeyle İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti’nin diğer devletlerle ilişkilerine de müdahale ederek egemenlik haklarını kısıtlamışlardır. Böylece, Osmanlı Devleti’nin diplomatik ilişkilerine sınırlandırmalar getirilerek kontrol altına alınmıştır.
7. İtilaf Devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıktığında herhangi stratejik bir noktayı işgal edebilecektir.
7. madde;
- Ateşkesin en tehlikeli maddesidir. Anlaşma Devletleri’nin istedikleri takdirde bütün Anadolu topraklarını ve stratejik noktaları işgal etmelerine ortam hazırlamıştır.
- Anlaşma Devletleri işgalleri bu maddeye göre yaparak Wilson İlkeleri’ne de ters düşmekten kurtulmuşlardır.
8. Hükümet haberleşmeleri dışındaki bütün haberleşme istasyonları (telsiz, telgraf ve kablo) İtilaf Devletleri’nin denetimine verilecektir.
Bu maddeyle; Anlaşma Devletleri, kendilerine karşı yapılabilecek organize hareketleri zamanında öğrenmeyi ve direnişleri bastırmayı amaçlamışlardır. Ayrıca, bütün istasyonların Anlaşma Devletleri’ne bırakılması Anadolu topraklarının bütünüyle işgal edilebileceğinin belirtisidir.
9. Anlaşma Devletleri bütün liman ve tersanelerden faydalanabileceklerdir.
10. Ülkenin ihtiyaçları karşılandıktan sonra geri kalan kömür, akaryakıt ve deniz gereçleri dışarıya satılmayacak, Anlaşma Devletleri bu maddeleri Türkiye’den karşılayacaktır.
11.Toros tünelleri, demiryolları ve deniz işletmeleri İtilaf Devletleri’ne bırakılacaktır.
12.Denizciliğe, askerliğe ve ticarete ait maddelerin ve malzemelerin tahribi önlenecektir.
9.,10.,11. ve 12. maddelerle Anlaşma Devletleri, ağır ekonomik yükümlülükler koyarak Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığını elinden almışlardır. Böylece ayakta duramayacak olan Osmanlı Devleti’ni kendilerine bağımlı hale getirmeye çalışmışlardır.
13.Vilayat-ı Sitte’de (Erzurum, Van, Diyarbakır, Elazığ, Sivas, Bitlis) herhangi bir karışıklık çıktığında İtilaf Devletleri bu illeri işgal edebileceklerdir (Ateşkesin 24. maddesi).
24. maddenin İngilizce metninde altı vilayet “Six Armenian Vilayets” altı Ermeni vilayeti olarak geçmektedir. Bundan hareketle bu şehirlerin Ermenilere verileceği ve bölgede Ermeni Devleti’nin kurdurulacağı sezilmektedir. Ermeniler korunarak ileride kurulması planlanan Ermeni Devleti’ne ortam hazırlanmaya çalışılmıştır.
UYARI: Osmanlı Devleti, Mondros Ateşkesi’ni imzalayarak kayıtsız şartsız İtilaf Devletleri’ne teslim olmuş ve fiilen sona ermiştir. Bu durumda Osmanlı Devleti çökmüş, galip devletlerin hakkında vereceği karara razı olmuş ve Anadolu’nun işgalini kabullenmiştir. İngiltere ise, tek başına ateşkesi imzalayarak Fransa ve İtalya’ya üstünlük sağlamıştır.