TÜRKİYE'NİN BÖLGELERİ VE BÖLÜMLERİ

KARADENİZ BÖLGESİ

A.  BÖLGENİN GENEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

Türkiye’nin kuzeyinde yer alan bölge, ismini Karadeniz’den alır. Doğuda Gürcistan sınırından başlayarak batıda Sakarya ovasına kadar uzanır. Türkiye yüz ölçümünün %18’ine sahip olan bölge bu oranla bölgeler arasında üçüncü sıradadır.

Karadeniz Bölgesi’nin yer şekillerini genel olarak Kuzey Anadolu Dağları oluşturur. Bu dağlar kıyı ve iç sıra dağları olarak ikiye ayrılır. Bu iki sıra dağ kuşağını Kuzey Anadolu fay hattı birbirinden ayırır. Bölgede ovalar çok az yer kaplar ve genellikle Orta Karadeniz Bölümü’nde toplanmıştır. Akarsuların uzunluğu azdır. Buna rağmen taşıdıkları su miktarı fazladır. Yer şekillerinin engebeli ve kıyıya paralel olması, göllerin yüz ölçümlerinin küçük olmasına neden olmuştur.

Karadeniz Bölgesi, Türkiye’de en çok yağış alan bölgedir. Bölgenin özellikle kıyı şeridinde bulutlu gün sayısı ile yağış miktarı fazladır. İç kesimlerde yağış miktarı azalarak nemli iklim koşulları yerini karasal iklime bırakır. İç kesimlerdeki günlük ve yıllık sıcaklık farkları kıyıya oranla daha fazladır. Bölgenin kıyı kesiminde ormanlar yaygınken, iç kesimlerde seyrek ağaçlı ot toplulukları görülür. Karadeniz Bölgesi, %25 ile Türkiye’de ormanın en fazla olduğu bölgedir.

Bölgenin nüfusu 2000 yılına göre 8,5 milyondur. Bölgenin bölümleri ve yöreleri arasında nüfus dağılışı düzenli değildir. Halkın büyük çoğunluğu kırsal kesimde yaşar. Kentleşme oranı düşüktür.

Karadeniz Bölgesi’ndeki ekonomik faaliyetlerin büyük çoğunluğunu tarım oluşturur. Bölge çay, fındık ve kenevir üretiminde Türkiye’de ilk sıradadır. Balıkçılık ve büyükbaş hayvancılık faaliyetleri de yaygındır. Karadeniz Bölgesi Türkiye’de arıcılık faaliyetlerinin de en yaygın olduğu bölgelerden biridir. En önemli yer altı zenginliği taşkömürü ve bakırdır. Bölgedeki sanayi istenilen düzeyde gelişmemiştir. Zonguldak, Samsun ve Karabük en çok sanayileşmiş illerdir. Turizm faaliyetleri de yeterli değildir.

B.  BÖLGENİN BÖLÜMLERİ

1.   Doğu Karadeniz Bölümü

Bölüm, Ordu ilinin doğusundaki Melet çayından Gürcistan sınırına kadar uzanır. Karadeniz Bölgesi’nin en yüksek ve en dağlık olan bölümüdür. Başlıca dağlar; kıyıda Giresun ve Rize dağları, iç kesimde ise Çimen, Kop, Çoruh, Mescit ve Yalnızçam dağlarıdır. Bölümde Sera ve Tortum gölleri ile Uzungöl yer alır. Çoruh, Harşit, Melet ve Kelkit belli başlı akarsularıdır. Doğu Karadeniz kıyı şeridi, dağların kıyıya paralel uzanışına ve eğimin fazla oluşuna bağlı olarak falezlerin en çok görüldüğü yerdir.

Bölümün kıyı şeridindeki kış sıcaklık ortalamaları, Karadeniz Bölgesi’nin diğer kıyılarına göre daha yüksektir. Türkiye’nin en çok yağış alan yöreleri bu bölümdedir. İç kesimlerde karasal iklim özellikleri görülür. Bölümde geniş ve iğne yapraklı ormanlar yaygındır.

Bölümün en önemli şehirleri Trabzon, Rize ve Giresun’dur. Artvin, Gümüşhane ve Bayburt ise iç kısımlarda yer alan nüfusu daha az şehirlerdir.

Çay ve fındık en önemli tarım ürünleridir. Trabzon ve Rize çevrelerinde turunçgil bahçeleri ile zeytinliklere rastlanır. Balıkçılık, büyükbaş hayvancılık ve arıcılık yaygın olarak yapılan faaliyetlerdir. Doğu Karadeniz Bölümü’nün en önemli yer altı zenginliği Murgul’da çıkarılan bakırdır. Bakır işletmesi (Murgul), kereste fabrikası (Ardeşen, Rize), kağıt fabrikası (Aksu, Giresun), çay fabrikaları (Rize) ve fındık fabrikaları (Giresun) bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir. Maçka’daki Sümela manasırı ile Trabzon’daki Uzungöl en çok turist çeken yerlerdir.

2.   Orta Karadeniz Bölümü

Bölüm, Melet çayından Sinop’un doğusuna kadar uzanır. Yer şekillerinin yükseltisi diğer bölümlere göre azdır. Kıyı kesiminde Canik dağları yer alır. Kuzey Anadolu fay hattı üzerinde Taşova, Erbaa, Niksar, Merzifon, Suluova ve Turhal ovaları bulunur. Kızılırmak ve Yeşilırmak’ın taşıdığı alüvyonlarla oluşan Bafra ve Çarşamba deltaları en önemli tarım alanlarıdır.

Bölümdeki yağış miktarı diğer bölümlere göre azdır. Bu durum kıyıların hakim rüzgar yönüne dik olmaması ve yer şekillerinin yükseltisinin azlığı ile ilgilidir. Ormanlar da diğer bölümlere göre azdır. İç kesimlerdeki düzlüklerde bozkırlar yaygındır.

Bölgenin en sık nüfuslu bölümü Orta Karadeniz’dir. Samsun, Ordu, Amasya, Tokat ve Çorum bölümdeki il merkezleridir.

Bölümde; tahıl, şekerpancarı, çeltik, tütün, meyve ve sebze tarımı yapılır. En çok koyun ve sığır beslenir. Bölümün en önemli yer altı zenginliği Amasya yakınlarındaki linyittir. Bakır işletmeleri (Samsun), sigara fabrikası (Samsun, Tokat), şeker fabrikası (Turhal, Çarşamba, Suluova), çimento fabrikası (Çorum, Ordu) bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir.

3.   Batı Karadeniz Bölümü

Bölüm, Adapazarı ovasının doğusu ile Kızılırmak deltasının batısı arasında yer alır. Küre, Ilgaz, Köroğlu ve Bolu dağları bölümün başlıca yükseltileridir. Bolu, Düzce ve Kastamonu ovaları başlıca tarım alanlarıdır. Gökırmak, Devrekani, Yenice ve Bartın çayları bölümdeki akarsulardır.

Kıyı şeridinde Karadeniz iklimi, iç kesimlerde karasal iklim görülür. Kış mevsimi diğer bölümlere göre daha soğuktur. Bölümün tabii bitki örtüsü gür ve nemli ormanlardır.

Bölümdeki en gelişmiş kent Zonguldak’tır. Bartın, Karabük, Sinop, Kastamonu, Bolu ve Düzce bölümdeki diğer il merkezleridir.

Kıyı kesiminde mısır ve fındık tarımı yaygınken, iç kesimlerde tahıl tarımı yaygındır. Çeltik, kenevir, şeker pancarı ve tütün diğer önemli tarım ürünleridir. Bolu çevresinde kümes hayvancılığı gelişmiştir. Bölümün asıl ekonomik önemi Ereğli – Zonguldak taş kömürü havzasına sahip olmasından kaynaklanır. Küre’den bakır çıkarılır. Demir – çelik fabrikası (Ereğli, Karabük), cam fabrikası (Sinop), kağıt fabrikası (Çaycuma, Taşköprü), çimento fabrikası (Bolu, Bartın) bölümde yer alan başlıca sanayi tesisleridir. Kaplıcaların yer aldığı Bolu, Düzce ve Kızılcahamam’da sağlık turizmi gelişmiştir. Kartalkaya ve Ilgaz dağları dağcılık ve kayak sporlarının yapıldığı yerlerdir. Kıyı kesiminde yer alan plajlar ile Abant ve Yedigöller turizm açısından önemlidir.

MARMARA BÖLGESİ

A.  BÖLGENİN GENEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

Marmara Bölgesi Türkiye’nin kuzeybatı köşesinde yer alır. Adını aldığı Marmara denizini çevreler. Çanakkale açıklarındaki Gökçeada ve Bozcaada bölge sınırları içindedir. Türkiye yüzölçümünün % 8,5’ine sahip olan bölge bu oranla bölgeler içinde altıncı sıradadır.

Türkiye’nin ortalama yükseltisi en az olan bölgesidir. Yıldız ve Samanlı dağları ile Uludağ başlıca yükseltileridir. En önemli ovaları; Ergene, Adapazarı, Bursa, Karacabey, İnegöl, Gönen ve Balıkesir ovaları ile Pamukova’dır. Meriç, Ergene, Sakarya ve Susurluk bölgenin önemli akarsularıdır. Yer şekillerinin yükseltisi az olduğu için, akarsuların enerji potansiyelleri düşüktür. Bölgede yer alan göller; Ulubat, Manyas, İznik, Sapanca, Büyük Çekmece ve Durusu (Terkos)’dur.

Marmara Bölgesi’nde Akdeniz, Karadeniz ve karasal iklim etkileri bölgenin çeşitli yerlerinde görülür. Kıyı kesimlerde makiler ve ormanlar görülür. Trakya’nın iç kısımlarında bozkırlar yaygındır. Bölge, Türkiye ormanlarının % 13’ünü kaplayarak bölgeler arasında dördüncü sırada bulunur.

Marmara, Türkiye’de nüfusun ve nüfus yoğunluğunun en çok olduğu bölgedir. 2000 yılına göre nüfusu 17,4 milyondur. Şehir nüfusunun en çok, kır nüfusunun en az olduğu bölgedir.

Her yönüyle Türkiye’nin en gelişmiş bölgesidir. Tarım, yaygın olarak modern yöntemlerle yapılır. Ayçiçeği, pirinç, zeytin, tütün, şekerpancarı, üzüm, mısır ve buğday üretilen başlıca ürünlerdir. Bölge ayçiçeği, pirinç ve keten üretiminde Türkiye’de ilk sırayı alır. Ahır ve kümes hayvancılığın en fazla geliştiği bölgedir. İpek böcekçiliği yaygın olarak yapılır. Bölge ekonomisinin temelini sanayi ve ticaret oluşturur. Türkiye’deki sanayi kuruluşlarının % 75’i bu bölgededir. Bölgedeki İstanbul Türkiye’nin en gelişmiş yeridir. Marmara Bölgesi, turizm potansiyellerinin hemen hepsine sahiptir. Turizm gelirlerinin en çok olduğu bölgedir.

B.  BÖLGENİN BÖLÜMLERİ

1.   Yıldız Dağları Bölümü

Bölgenin en küçük bölümüdür. Karadeniz’e paralel uzanan Yıldız Dağları ve çevresini içine alır. Bu dağların Karadeniz’e bakan yamaçlarında Karadeniz iklimi etkilidir. Burası bölgenin en çok yağış alan yeridir. Kayın ve meşe ormanları yaygındır.

Bölüm Marmara Bölgesi’nin en az nüfuslanan bölümüdür. Bu durum, bölümün dağlık olması ve işlek ulaşım yollarına sapa kalmasıyla ilgilidir. En önemli yerleşim merkezi Kırklareli’dir.

Halkın temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Ormancılık önemli bir uğraştır. Süt ürünleri fabrikası (Kırklareli), çimento fabrikası (Pınarhisar – Kırklareli) bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir.

2.   Ergene Bölümü

Bölümün büyük bir kesimini Ergene Havzası oluşturur. Bölümün yükseltisi Meriç ırmağına doğru azalır. En yüksek yerini 945 metre ile Işıklar dağı oluşturur. Bölümde yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Karakteristik bitki örtüsü bozkırdır.

Edirne ve Tekirdağ bölümün en büyük yerleşim merkezleridir. Ergene Bölümü’nde ayçiçeği, buğday, üzüm, şeker pancarı ve çeltik üretimi yaygındır. Türkiye’deki ayçiçeği üretiminin yarısına yakını bu bölümden elde edilir. Bölümde tarım ürünlerine dayalı sanayi gelişmiştir. Şeker (Alpulu), içki (Tekirdağ), yağ (Edirne, Tekirdağ), termik santral (Hamitabat), dokuma (Çerkezköy) fabrikaları bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir.

3.   Güney Marmara Bölümü

Marmara Bölgesi’nin yüz ölçümü en geniş olan bölümüdür. Bozcaada ve Gökçeada da bu bölümün sınırları içindedir. Samanlı, Biga ve Katırlı dağları ile Uludağ bölümün başlıca yükseltileridir. Dağlar arasında Gönen, Balıkesir, Karacabey, Bursa ve İnegöl ovaları bulunur. Bölümde kırılarak çökmeyle oluşmuş çanaklarda İznik, Ulubat ve Manyas gölleri bulunur. Kocabaş, Gönen ve Susurluk başlıca akarsularıdır. Kıyı kesimlerde Akdeniz iklimi etkilidir. İç kesimlere doğru karasallık başlar. Karakteristik bitki örtüsü orman ve makidir.

Bölüm, Türkiye’nin en yoğun nüfuslu yerlerindendir. Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Yalova ve Bilecik bölümde yer alan il merkezleridir.

Gemlik, Mudanya ve İznik çevresinde zeytinlikler geniş yer tutar. Şekerpancarı, ayçiçeği, elma, şeftali, tütün ve tahıllar tarımı yapılan diğer ürünlerdir. Küçükbaş hayvancılık, ipekböcekçiliği ve kümes hayvancılığı gelişmiştir. Linyit, bor, volfram ve mermer bölümdeki başlıca yer altı zenginlikleridir.

Oto montaj fabrikaları, ipekli ve yünlü dokuma fabrikaları, yağ ve konserve fabrikaları bölümün başlıca sanayi tesisleridir. Bölümde deniz ve sağlık turizmi gelişmiştir. Uludağ, Türkiye’de dağcılık ve kayak sporlarının yapıldığı en önemli merkezdir.

4.   Çatalca – Kocaeli Bölümü

Bölüm, İstanbul boğazının her iki yakasındaki Çatalca ve Kocaeli yarımadalarından meydana gelir. Alçak platoluk alanlar geniş yer kaplar. Büyük Çekmece, Küçük Çekmece ve Durusu (Terkos) bölümdeki göllerdir. İklim yönünden tam bir geçiş özelliği gösterir. Sıcaklıklar Akdeniz Bölgesi’ndeki kadar yüksek, Karadeniz Bölgesi’ndeki kadar düşük olmaz. Ormanlar geniş yer kaplar.

Çatalca – Kocaeli, Türkiye’de nüfus yoğunluğu en fazla olan bölümdür. Bölümün en büyük kenti olan İstanbul, aynı zamanda Türkiye’nin de en kalabalık ve önemli kentidir. İzmit ve Adapazarı diğer kentlerdir.

Patates, tütün, şekerpancarı, ayçiçeği, buğday, mısır, sebze ve meyve tarımı yapılır. Adapazarı ve İzmit’te fındık yetiştirilir. Hayvancılık ve mandıracılık önemli bir geçim kaynağıdır. Türkiye’de sanayinin en çok geliştiği bölümdür. Bölümde hemen her tür sanayi gelişmiştir. İç ve dış ticaret ile ulaşım en çok bu bölümde gelişmiştir. İstanbul, tarihi ve doğal güzellikleriyle ülkemizin de en önemli turizm alanıdır.

EGE BÖLGESİ

A.  BÖLGENİN GENEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

Bölge, ismini Ege denizinden almıştır. Bölgenin şekli, batıdan doğuya doğru daralan bir üçgeni andırır. Türkiye yüz ölçümünün % 10’unu kaplayarak bölgeler arasında beşinci sırada yer alır. Bölgede, özellikle Ege Bölümü’nde yer şekillerinin ana yapısını, doğu batı yönünde uzanan dağlar ile bunları birbirinden ayıran çöküntü ovaları oluşturur. Dağlar doğuya gidildikçe yükselerek birbirine yaklaşır. İç Batı Anadolu’da ise birleşirler. Ege kıyıları çok girintili ve çıkıntılıdır. Kıyıda çok sayıda delta ve birikinti ovaları oluşmuştur. Böylece Marmara ve Çamiçi (Bafa) gölleri bulunmaktadır.

Bölgenin kıyı kesiminde Akdeniz iklim özellikleri etkilidir. Yer şekillerinin elverişliliği Akdeniz ikliminin içerilere kadar sokulmasını sağlamıştır. İç kesimlere doğru gidildikçe, karsallık arttığı için sıcaklıklarda düşme görülür. Ege Bölgesi’nin kıyı kesiminde doğal bitki örtüsü olarak makiler yaygındır. İç kesimlerde bozkırlar görülür. Türkiye ormanlarının % 17’sini kaplayarak bölgeler arasında üçüncü sırayı alır.

Bölgenin nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir. Yaklaşık nüfusu 2000 yılına göre 8,9 milyondur. Kıyı kesimler daha yoğun nüfusludur. İç Batı Anadolu eşiği ile Menteşe yöresi bölgede nüfus yoğunluğunun az olduğu yerlerdir.

Ege Bölgesi; geniş tarım alanları, gelişmiş sanayisi, canlı iç turizmiyle Marmara Bölgesi’nden sonra en gelişmiş bölgedir. Bölgedeki tarım alanlarında teknik olanakların kullanımı yaygındır. Ege Bölgesi Türkiye’de zeytin, üzüm, haşhaş, tütün, incir ve susam üretiminde ilk sırayı alır. Bölge ekonomisinde hayvancılığın önemli bir yeri vardır. Menteşe yöresinde arıcılık yoğunlaşmıştır. Bölge, Türkiye linyit çıkarımında ilk sırayı alır. Demir, krom, altın, cıva, tuz, zımpara taşı ve jeotermal enerji bölgenin diğer önemli yer altı zenginlikleridir. Sanayi gelişmiştir. Dokuma, tekstil, petro – kimya, makine ve gıda endüstrileri bölgede en çok gelişen sanayi kollarıdır. İç ve dışı ticaret çok gelişmiştir. Hemen her türlü turizm etkinliği bölgede yapılmaktadır. Ege Bölgesi, Türkiye turizm gelirlerinin yaklaşık % 25’ine sahiptir.

B.  BÖLGENİN BÖLÜMLERİ

1.   Ege Bölümü

Bölüm, kuzeyde Kaz dağlarından başlar, güneyde Marmaris’e kadar uzanır. Bölümün yer şekillerinin ana yapısını dağlar ve çöküntü ovaları oluşturur. Kuzeyden güneye doğru Kaz dağı, Madra dağı, Yunt dağı, Bozdağlar, Aydın dağları ve Menteşe dağları yer alır. Başlıca ovaları Bakırçay, Gediz, Büyük Menderes ve Küçük Menderes’tir. Bu ovalar üzerinde ova ile aynı ismi taşıyan akarsular bulunur. Çamiçi (Bafa) ve Marmara bölümde yer alan göllerdir.

Bölüm, tamamıyla Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Türkiye’de deniz etkisinin kara içlerinde en fazla sokulduğu bölümdür. Makiler ve ormanlar geniş yer tutar.

Bölümde, nüfus yoğundur. En büyük şehri İzmir’dir. Aydın, Denizli, Manisa ve Muğla diğer il merkezleridir. Bölümde üzüm, tütün, pamuk, incir, zeytin, turunçgil, tahıl, sebze ve meyve tarımı yapılır. Nüfusu yoğun olan merkezlerin çevresinde ahır ve kümes hayvancılığı gelişmiştir.

Bölüm yer altı kaynakları bakımından zengindir. Petro – kimya (İzmir), demir – çelik (İzmir), dokuma (İzmir, Aydın, Nazilli, Denizli, Manisa) termik santral (Soma, Yatağan, Gökova) bölgede yer alan sanayi kuruluşlarıdır. Bölümdeki ticaret İzmir’de yoğunlaşır. İzmir nüfus yönünden bölgenin en büyük, Türkiye’nin üçüncü büyük kentidir. Bölümde en gelişmiş turizm etkinliği deniz turizmidir. Sağlık turizmi da yaygındır. Pamukkale travertenleri önemli turizm alanlarındandır.

2.   İç Batı Anadolu Bölümü

Bölüm, İç Anadolu Bölgesi ile Ege Bölümü arasında yer alır. Bölümdeki yer şekillerinin ana yapısını plato görünümlü düzlükler ile orta yükseklikteki tek dağlar oluşturur. Sandıklı, Murat, Şaphane, Eğrigöz ve Emir dağları başlıca yükseltilerdir. Bu dağlar arasında Çivril, Banaz ve Örencik ovaları bulunur.

Bölümde karasal iklim etkilidir. Bu nedenle kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Yaygın bitki örtüsü bozkır olmakla birlikte platolar üzerinde meşelikler, dağ yamaçlarında ise iğne yapraklı ormanlar görülür.

İç Batı Anadolu, Ege Bölümü’ne göre daha az nüfuslanmıştır. Kütahya, Afyon ve Uşak bölümdeki en büyük yerleşim merkezleridir. Tarıma elverişli topraklar azdır. Tahıl, şeker pancarı ve haşhaş tarımı yapılır. Küçükbaş hayvancılık gelişmiştir. Linyit, krom ve mermer bölümdeki yer altı kaynaklarıdır. Şeker (Uşak, Afyon, Kütahya), gübre (Kütahya), termik santral (Seyitömer, Tunçbilek), seramik (Kütahya) alkoloid fabrikası (Bolvadin) ve deri (Uşak) fabrikaları bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir.

AKDENİZ BÖLGESİ

A.  BÖLGENİN GENEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

Akdeniz Bölgesi, adını aldığı denizin kıyıları boyunca uzanır. Ülkemiz topraklarının % 15’ine sahip olup, yüz ölçümü bakımından dördüncü büyük bölgemizdir. Bölgenin yer şekillerini genel itibarıyla Toros Dağları oluşturur. Anamur’un batısında kalan sıralara Batı Toroslar, doğusunda kalan sıralara da Orta Toroslar denir. Antalya körfezinin batısındaki dağlık alan Teke yöresi olarak bilinir. Bölgenin kuzeybatısında oluşan tektonik ve karstik çanaklarda göller meydana gelmiştir. Buraya da Göller yöresi denir. Bölgenin orta bölümünde, derin vadilerle parçalanmış Taşeli platosu yer alır. Toroslar kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleştirmiştir. Ulaşım; Çubuk, Sertavul, Gülek ve Belen gibi geçitlerle sağlanır.

Akdeniz Bölgesi’nin önemli bir bölümü de ovalarla kaplıdır. Çukurova ülkemizin en büyük kıyı ovasıdır. Seyhan, Ceyhan, Göksu gibi büyük akarsulara sahiptir. Bölgede karstik şekiller yaygındır.

Akdeniz Bölgesi’nin kıyı kesiminde tipik özellikleriyle Akdeniz iklimi görülür. Kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe Akdeniz ikliminden karasal iklime geçiş özellikleri görülür. Kış sıcaklıkları düşer. Bölgenin hakim bitki örtüsü makilerdir. Makilerden sonra ormanlar başlar ve orman üst sınırı 2200 metreye kadar çıkar. Türkiye ormanlarının % 24’ü Akdeniz Bölgesi’ne aittir.

Bölgenin nüfusu 2000 yılına göre 8,7 milyondur. Bölge kıyıda yer almasına rağmen, nüfus yoğunluğu Marmara ve Ege bölgelerinden azdır. Teke yöresi ve Taşeli platosu ile dağlık sahalarda nüfus yoğunluğu çok azdır.

Akdeniz Bölgesi’ndeki ekonomik etkinliklerin başında tarım gelir. Tarım alanlarından bir yıl içinde, birden çok ürün alma bakımından en elverişli koşullara sahip olan bölgedir. Türkiye’deki muz üretiminin tamamı Akdeniz Bölgesi’ne aittir. Bölge ayrıca turunçgiller, gül, yer fıstığı, soya fasulyesi ve mısır üretiminde ilk sıradadır. Turfanda sebze ve meyve üretimi ile seracılığın en çok yapıldığı bölgedir. Kırsal kesimde küçükbaş hayvancılık yaygındır. Bölgede çıkarılan başlıca madenler krom, boksit, kurşun, çinko ve demirdir. Bölgede ham maddesi tarıma dayalı sanayi kuruluşları yaygındır. Mersin ve Antalya’da uluslar arası serbest ticaret bölgeleri kurulmuştur. Turizm gelişmiştir. Yaz turizminin en erken başladığı ve en geç sona erdiği bölgemizdir.

B.  BÖLGENİN BÖLÜMLERİ

1.   Adana Bölümü

Akdeniz Bölgesi’nin büyük bir kemsini Adana Bölümü oluşturur. Orta Toroslar, bölüm içinde geniş yer kaplar. Bolkar dağları, Aladağlar ve Tahtalı dağları başlıca yükseltileridir. Bölümün batısında Taşeli platosu yer alır. İskenderun körfezinin doğusunda kuzey – güney yönünde uzanan Nur (Amanos) dağları bulunur. Çukurova, Amik, Dörtyol, Silifke ve Kahraman Maraş ovaları bulunur. Asi, Seyhan, Ceyhan ve Göksu bölümün en büyük akarsularıdır.

Adana Bölümü’nde Akdeniz iklim koşulları etkilidir. Kıyı kesiminde 800 – 900 metreye kadar makiler, yükseklerde ise iğne yapraklı ormanlar yer alır.

Akdeniz Bölgesi’ndeki nüfusun çoğu bu bölümdedir. Adana, bölgenin ve bölümün en gelişmiş, en çok nüfusa sahip ilidir. Mersin, Hatay, Kahraman Maraş, Osmaniye ve Kilis bölümdeki diğer illerdir.

Bölümdeki tarım alanlarında, ekonomik değeri yüksek olan tarım ürünleri yetiştirilir. Pamuk, turunçgiller, soya fasulyesi, buğday, yer fıstığı, susam, muz, mısır, pirinç ve çeşitli sebze tarımı yoğun olarak yapılır. Özellikle kıl keçisi beslenir. Krom, demir, linyit, kurşun ve çinko bölümde çıkarılan en önemli yer altı kaynaklarıdır. Bölümde, demir çelik (İskenderun), dokuma (Adana, Hatay, Kahraman Maraş), Ataş petrol rafinerisi (Mersin), otomotiv (Adana) ve cam sanayi (Mersin) gibi endüstri kuruluşları bulunur. Bölümde yaz turizmi gelişmiştir. Akdeniz kıyı şeridi boyunca birçok tatil köyü ve turistik tesis bulunmaktadır.

2.   Antalya Bölümü

Antalya körfezinin her iki yanında bir şerit halinde uzanır. Bölümün batısında Teke Yarımadası, kuzeyinde Göller yöresi yer alır. Adana Bölümü’ne göre daha dağlık ve engebelidir. Bey dağları, Elmalı dağları, Akdağ ve Geyik dağları başlıca yükseltilerdir. Göller yöresinde Suğla, Beyşehir, Eğirdir, Acıgöl, Burdur, Yarışlı ve Salda gibi göller meydana gelmiştir. Antalya, Elmalı, Gölhisar, Acıpayam, Ketsel, Burdur ve Isparta ovaları bölümün düzlüklerini oluşturur. Dalaman, Esençay, Aksu ve Manavgat çayları bu bölümden Akdeniz’e dökülmektedir.

Bölümün kıyı şeridinde, karakteristik Akdeniz iklim koşulları etkilidir. İç kısımlara doğru karasal özellikler görülmeye başlar. Kıyı kesimde maki bitki örtüsü yaygın olarak görülürken, iç kısımların alçak kesimlerinde bozkırlar yaygındır.

Bölümdeki nüfus Adana Bölümü’ne göre azdır. Nüfusun daha az oluşunda bölümün dağlık olmasının önemli bir rolü vardır. Antalya, bölümün en gelişmiş ilidir. Isparta ve Burdur diğer il merkezleridir.

Bölümün başlıca geçim kaynakları; tarım, hayvancılık ve turizmdir. Türkiye’de seracılığın en yoğun yapıldığı bölümdür. Turunçgil, gül, pamuk, yer fıstığı, susam, haşhaş, şeker pancarı, tahıl, sebze ve meyve tarımı yapılır. Besi ve ahır hayvancılığı son yıllarda hızla gelişme göstermektedir. Boksit, krom ve kükürt bölümdeki en önemli madenlerdir. Antalya’da ferro krom, dokuma, konserve, salça fabrikaları yer alır. Şeker (Burdur), halı dokuma (Isparta, Burdur), gül yağı (Isparta, Burdur) fabrikaları bölümdeki diğer sanayi kuruluşlarıdır. Turizm Adana Bölümü’ne göre daha çok gelişmiştir. Özellikle kıyı şeridinde turizm faaliyetleri yaygındır.

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ

A.  BÖLGENİN GENEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

Türkiye’nin güneydoğu köşesinde yer alır. İç Anadolu Bölgesiyle sınırı bulunmayan tek coğrafi bölgemizdir. Türkiye yüz ölçümünün % 7,5’ini kaplayarak bölgeler arasında en küçük olan bölgedir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, fazla engebeli değildir. Genel olarak plato ve ovalardan oluşur. Bölgenin kuzeyini Toroslar’ın güney etekleri oluşturur. Karacadağ volkanik kökenli bir dağdır. Fırat ve Dicle nehirleri bölgenin başlıca akarsularıdır. Bölgenin yer şekilleri tarım için oldukça elverişlidir.

Güneydoğu Anadolu’da Akdeniz iklimi ile karasal iklimin etkileri görülür. Bölgenin batısında Akdeniz iklim koşulları etkilidir. Batıdan doğuya doğru yükseltinin ve denize olan uzaklığın artmasına bağlı olarak bozulmuş karasal iklim etkisini göstermeye başlar. Bölgedeki hakim bitki örtüsü bozkırdır. Yağış alan yüksek kesimlerde ise kümeler halinde ormanlar görülür. Türkiye ormanlarının ancak % 3’ü Güneydoğu Anadolu’dadır. Bu oranla orman bakımından en son sırada yer alır.

2000 nüfus sayımına göre, bölgede yaklaşık 6,6 milyon kişi yaşamaktadır. Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir. Bölge nüfusunun yarıdan çoğu kentlerde yaşar.

Güneydoğu Anadolu, tarım ve hayvancılık gelirlerinin fazla olduğu bir bölgedir. Bölge antep fıstığı, pamuk ve kırmızı mercimek üretiminde ilk sırayı alır. üzüm, susam, tütün, buğday, arpa ve sebze, tarımı çok yapılan diğer ürünlerdir. Tarımın en önemli problemi şiddetli yaz kuraklığı ile sulama olanaklarının yetersizliğidir.

Bölgede hayvancılık, bazı yörelerde birinci derecede geçim kaynağı durumuna gelmiştir. Daha çok küçükbaş hayvancılık yapılır. Güneydoğu Toroslar’ın güney eteklerinde yoğun olarak koyun ve kıl keçisi beslenir. Türkiye’de bulunan petrol yataklarının tamamına yakını bu bölgemizdedir. Petrolün dışında krom, fosfat, linyit ve doğal gaz yatakları vardır. Bölgede sanayi yeterince gelişmemiştir. Bölgenin en önemli sanayi kuruluşu Batman’da yer alan petrol rafinerisidir. Bölgede sınır ticareti yaygındır. Bu ticaret bölge ekonomisini olumlu yönde etkiler. Bölgedeki turizm istenilen düzeyde değildir.

B.  BÖLGENİN BÖLÜMLERİ

1.   Dicle Bölümü

Bölüm, Karacadağ volkanının doğusunda kalır. Dicle nehrinin havzası ile Mardin eşiğini içine alır. Orta Fırat Bölümü’ne göre daha engebelidir. Bölümün kuzeyinde bir çanak şeklinde Diyarbakır havzası bulunur. Bölümün tek akarsuyu Dicle nehridir.

Dicle Bölümü’nde karasal iklim etkisini daha çok hissettirir. Bölümde yazlar çok sıcak ve kurak, kışlar ise soğuktur. Yaygın bitki örtüsü bozkırdır. Yağış alan yüksek kesimlerde ormanlar bulunur.

Nüfus azdır. Önceleri kırsal nüfus fazla iken, son yıllarda kırsal kesimden şehirlere olan göç nedeniyle oldukça azalmıştır. Nüfus daha çok bölümün en büyük ili olan Diyarbakır’da toplanmıştır. Mardin, Batman ve Siirt bölümdeki diğer il merkezleridir.

Dicle Bölümü’ndeki tarım istenilen seviyeye ulaşamamıştır. Başlıca tahıl, mercimek ve pamuk tarımı yapılır. Son yıllarda Siirt çevresinde antep fıstığı tarımı yaygınlaşmaktadır. Bölümde daha çok küçükbaş hayvan beslenir. Bölümün en önemli yer altı kaynağı petroldür. Petrol, Batman yakınlarındaki Raman, Garzan ve Kurtalan’da çıkartılır. Fosfat, doğalgaz ve linyit diğer yer altı kaynaklarıdır. Bölümde petrol rafinerisi (Batman) dokuma, et kombinası, süt ürünleri fabrikası (Diyarbakır) gibi sanayi kuruluşları bulunur. Bölümde özellikle Nusaybin’de sınır ticareti gelişmiştir.

2.   Orta Fırat Bölümü

Bölüm, Güneydoğu Anadolu’nun batısında kalır. Fırat nehrinin orta çığırını içine alır. Gazi Antep ve Şanlı Urfa platoları bölümde en fazla alan kaplayan yeryüzü şekilleridir. Atatürk barajı, Fırat nehri üzerinde kurulmuştur. Birecik, Suruç, Altınbaşak (Harran) ve Ceylanpınar bölümde yer alan başlıca ovalardır.

Bölümün batısında Akdeniz ikliminin etkileri görülür. Kış sıcaklık ortalaması ve yağış miktarı Dicle Bölümü’ne göre daha yüksektir. Tabii bitki örtüsü olarak bozkırlar yaygındır. Yüksek kesimlerde meşe ormanlarına rastlanır.

Orta Fırat Bölümü’nde nüfuslanma azdır. Gazi Antep, bölgenin ve bölümün en önemli sanayi ve ticaret merkezidir. Şanlı Urfa ve Adıyaman diğer illerdir.

Bölümde; tahıl, kırmızı mercimek, pamuk, tütün, susam ve antep fıstığı tarımı yapılır. Az da olsa zeytinliklere rastlanır. Adıyaman ve Kahta civarında petrol, Gazi Antep çevresinde krom yatakları vardır. Gazi Antep’te dokuma, gıda, çimento ve plastik sanayileri kurulmuştur. Adıyaman’da deri ve dokuma fabrikaları bulunur. Şanlı Urfa’da ise pamuk ipliği, çimento, tarım makineleri ve yün fabrikaları yer alır. Bölümde Nemrut dağı ile Şanlı Urfa’daki tarihi eserler ve Balıklı göl turistlerin ilgisini çekmektedir.

GAP PROJESİ

GAP 13 ayrı projenin birleşiminden meydana gelmiştir. Bu proje içinde 22 baraj, 19 hidroelektrik santral vardır. Proje, Gazi Antep, Mardin, Adıyaman, Şanlı Urfa, Diyarbakır, Batman ve Şırnak illerimizi kapsamaktadır. Sadece Atatürk barajından elde edilen elektrik üretimi 1992 yılına göre ülke elektrik üretiminin 1/6’sına eşittir.

Bölge ekonomisini çok yönlü etkileyen kuraklık problemi GAP projesiyle çözüldüğünde, bölgede sosyo – ekonomik yönde büyük değişiklikler görülecektir. Proje; tarım, ulaşım, sanayi, enerji üretimi, sulama, turizm, sağlık, kültür ve eğitim sektörlerinin gelişmesi için hazırlanmıştır.

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

A.  BÖLGENİN GENEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

Türkiye’nin doğusunu oluşturan bölge, doğudan batıya doğru daralarak adeta bir üçgeni andırır. Yüz ölçümü bakımından en büyük coğrafi bölgemizdir. Türkiye yüz ölçümünün % 21’ini kaplar. Türkiye’nin en yüksek ve en dağlık bölgesidir. Bölgenin yeryüzü şekillerini sıradağlar, geniş platolar ve platolar arasındaki ovalar oluşturur. En fazla volkanik arazi de bu bölgededir. Akarsuların hidroelektrik üretim potansiyelleri fazladır. Bunun nedeni, bölgedeki yükselti ve eğimin fazla olmasıdır. Akarsular üzerinde çok sayıda baraj yapılmıştır. Bölgede göller de geniş alan kaplar.

Türkiye’deki Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fay hatları bölgede birleşmekte ve tekrar kollara ayrılarak bölgeyi katetmektedir. Bu yüzden Doğu Anadolu Bölgesi’nin büyük bir kısmı deprem alanıdır.

Bölge genelinde karasal iklim etkilidir. Bölgenin ortalama yükseltisinin fazla olması ve denizlere uzaklığı karasal iklimin yaşanmasında etkili olmuştur. Bölgede yazlar serin, kışlar çok soğuk ve kar yağışlıdır. Türkiye’deki en düşük sıcaklıklar bu bölgede ölçülmüştür. Yıllık sıcaklık farkları da en çok bu bölgededir.

Bölgedeki ovalar ve çukur alanların tabii bitki örtüsü bozkırdır. Dağların yamaçlarında ormanlar, çok yüksek kesimlerde de çayırlar görülür. Türkiye ormanlarının % 11’ine sahip olan bölge, orman alanları bakımından beşinci sıradadır.

Doğu Anadolu Bölgesi 2000 nüfus sayımına göre 6,1 milyon nüfusa sahiptir. Türkiye’de nüfusun ve nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölgedir. Kırsal nüfus kent nüfusundan fazladır.

Bölgedeki halkın geçim kaynaklarının başında tarım gelir. Tahıl, şeker pancarı, pamuk, tütün, çeşitli sebze ve meyve tarımı yapılır. Bölge, kayısı üretiminde Türkiye’de ilk sırayı alır. Büyükbaş hayvancılık yaygın bir ekonomik faaliyettir. Doğu Anadolu, Türkiye’de maden çeşitliliğinin ve rezervinin en çok olduğu bölgedir. Demir, bakır, kurşun, çinko, krom ve linyit bölgede çıkarılan başlıca madenlerdir. Sanayi yeterince gelişmemiştir. Bölgedeki enerji üretimi önemlidir. Turizmden en az gelir elde eden bölgedir.

B.  BÖLGENİN BÖLÜMLERİ

1.   Yukarı Fırat Bölümü

Bölüm Doğu Anadolu Bölgesi’nin batısını oluşturur. Diğer bölümlerden yüz ölçümü daha fazladır. Mercan dağları bölümün  kuzeyindedir. Güneydoğu Toroslar bölümü güneyden çevirir. Batıda Tahtalı dağları yer alır. Elbistan, Malatya, Elazığ ve Bingöl bölümdeki başlıca çöküntü ovalarıdır. Karasu ve Murat ırmakları Keban barajında birleşerek Fırat nehrini oluşturur. Keban ve Karakaya baraj gölleri ile Hazar gölü bölümde yer alır. Kış mevsimi diğer bölümlere göre daha ılıktır. Ancak yine de kar yağışı ve don olayları görülür. Tabii bitki örtüsü olarak bozkırlar yaygındır.

Yukarı Fırat, bölgenin yerleşmeye en elverişli yeridir. Bu bakımdan bölgede toplam nüfusun ve nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölümdür. Malatya, Elazığ, Erzincan, Tunceli, Bitlis ve Bingöl bölümdeki diğer il merkezleridir.

En önemli geçim kaynağı tarımdır. Kayısı, buğday, tütün, şeker pancarı, sebze ve meyve tarımı yapılır. Küçükbaş hayvancılık yaygındır. Bölgede ve Türkiye’de maden çeşitliliğinin en fazla olduğu bölüm Yukarı Fırat’tır. Demir, bakır, linyit, krom, kurşun, çinko ve kaya tuzu yatakları bulunur. Termik santral (Afşin – Elbistan), şeker (Elazığ, Erzincan, Malatya), sigara (Malatya, Bitlis), pamuklu dokuma (Elazığ, Malatya), ferro krom (Elazığ) fabrikaları bölümdeki başlıca sanayi kuruluşlarıdır.

2.   Erzurum – Kars Bölümü

Bölüm, Doğu Anadolu’nun kuzeydoğusundadır. Türkiye’nin en yüksek olan bölümüdür. Bölüm, Ardahan ve Erzurum – Kars platoları ile kaplıdır. Palandöken ve Allahuekber dağları bölümde yer alır. Bölgenin ve bölümün yüksekliği en az olan yeri Iğdır ovasıdır. Karasu, Kura ve Aras başlıca akarsularıdır. Çıldır gölü de bölümdedir. Bölümde kışın sıcaklıkların – 40°C’ye düştüğü olur. Şiddetli karasal iklim etkilidir. Tabii bitki örtüsü olarak bozkır, çayır ve iğne yapraklı ormanlar görülür.

Bölümün en önemli yerleşim merkezi Erzurum’dur. Kars, Ardahan ve Iğdır diğer illerdir.

Bölümün yükseltisi fazla olduğundan tarım alanları dardır. Genelde tahıl tarımı yaygın olmasına rağmen, Iğdır ovasında pamuk tarımı da görülür. Daha çok büyükbaş hayvancılık yapılır. Linyit, kaya tuzu ve oltu taşı çıkarılan madenlerdir. Şeker (Erzurum), et kombinası (Erzurum, Kars), dokuma (Erzurum, Iğdır), el sanatları (Kars), çimento (Erzurum, Kars), deri (Kars, Erzurum), süt ve süt ürünleri (Erzurum, Kars) fabrikaları bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir. Palandöken ve Sarıkamış’ta kayak tesisleri vardır.

3.   Yukarı  Murat – Van Bölümü

Bölgenin doğusunu oluşturan bölüm Van gölü ve çevresini içine alır. Nemrut, Süphan, Tendürek ve Ağrı volkanik dağları bölümde yer alır. Murat vadisi boyunca Muş, Bulanık, Malazgirt, Eleşkirt ve Ağrı ovaları yer alır. Van, Nemrut, Erçek, Nazik ve Bulanık bölümdeki göllerdir. Bölümde karasal iklim etkilidir. Van gölü çevresinde karasal iklimin etkisi, gölün ılımanlaştırıcı etkisine bağlı olarak azalır. Tabii bitki örtüsü bozkırdır.

Bölümün en önemli yerleşim merkezi Van’dır. Ağrı ve Muş diğer illerdir. En önemli geçim kaynağı tarımdır. Buğday, arpa ve şeker pancarı tarımı yapılır. Bozkırlar geniş yer kapladığından küçükbaş hayvancılık yaygındır. Sanayi gelişmemiştir. Van, Muş, Ağrı ve Erciş’te şeker fabrikası kurulmuştur. Ayrıca Van’da çimento ve iplik fabrikalarıyla, et kombinası kurulmuştur.

4.   Hakkari Bölümü

Türkiye’nin en dağlık ve en engebeli bölümüdür. Hakkari dağları ile Buzul (Cilo) dağı başlıca yükseltileridir. Bölümün tek ovası olan Yüksekova 2000 metrenin üzerindedir. Botan, Habur ve Zap bölümün başlıca akarsularıdır. Doğu Anadolu Bölgesi’nin en yağışlı bölümüdür. Hakim bitki örtüsü bozkırlar ile dağ çayırlarıdır.

Türkiye’de nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölümdür. Bölümdeki il merkezleri Hakkari ve Şırnak’tır.

Bölümde yaşayan halkın temel geçim kaynağı hayvancılıktır. Hakkari ve Şemdinli balları ünlüdür. Tarımsal faaliyetler azdır. Sanayi bakımından Türkiye’nin en fakir bölümüdür.

İÇ ANADOLU BÖLGESİ

A.  BÖLGENİN GENEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

İç Anadolu Bölgesi, ülkemizin orta kesimini oluşturur. Bu yüzden Orta Anadolu Bölgesi de denir. Yalnızca Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile sınırı yoktur. Türkiye’nin yüz ölçüm bakımından ikinci büyük bölgesidir. Türkiye yüz ölçümünün % 20’sini kaplar. Bölge, etrafı dağlarla çevrili büyük bir çanak görünümündedir. Platolar geniş yer kaplar. Bu platolar, Kızılırmak ile Sakarya nehrinin kollarıyla parçalanmıştır. Bölgenin dağlarla çevrili olması kapalı havzaların sayısını artırmıştır. Konya ve Yukarı Sakarya en önemli ovalarıdır. Bölgede volkanik dağlar da yer alır. Erciyes bölgenin en yüksek dağıdır. Bölgede tektonik, alüvyal set ve volkanik göller oluşmuştur.

İç Anadolu Bölgesi’nde karasal iklim etkilidir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Konveksiyonel yağışların en çok düştüğü bölgedir. İç Anadolu Türkiye’de yıllık yağış miktarı en az olan bölgedir. Ayrıca, Güneydoğu Anadolu’dan sonra kuraklığın en çok yaşandığı bölgedir. Bu nedenle tarımda sulama gereklidir. Ancak sulama olanakları yetersizdir.

İç Anadolu Bölgesi’nde yaygın bitki örtüsü bozkırdır. Yüksek yerlerde seyrek ormanlar bulunmaktadır. Bölge, Türkiye ormanlarının yaklaşık % 7’sine sahiptir. Bu oranla, bölgeler arasında altıncı sıradadır.

Bölgede 2000 yılına göre, yaklaşık 11,6 milyon kişi yaşamaktadır. Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır. Nüfusun yarıdan fazlası şehirlerde yaşamaktadır.

Bölgede yaşayan halkın en önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Bölge buğday, arpa, çavdar, şeker pancarı, patates, yeşil mercimek, kuru fasulye, nohut, elma ve armutun Türkiye’de en çok üretildiği bölgedir. Bölgede büyükbaş hayvancılık gelişmiştir. Bölgedeki en önemli yer altı kaynakları; demir, linyit, kaya tuzu, krom, çinko ve lüle taşıdır. Bölgedeki sanayi kuruluşları; Ankara, Kırıkkale, Eskişehir, Konya ve Kayseri’de yoğunlaşır. Bölge önemli bir turizm potansiyeline sahiptir. Ankara, Ürgüp, Göreme, Konya ve Kayseri turizm merkezlerinin başlıcalarıdır.

B.  BÖLGENİN BÖLÜMLERİ

1.   Konya Bölümü

İç Anadolu Bölgesi’nin güney ve güneybatısını oluşturur. Obruk ve Cihanbeyli platoları bölümde önemli alan kaplar. Bölümdeki en geniş alanı Konya ovası oluşturur. Bölümde dikkati çeken diğer bir özellik geniş kapalı havzaların çokluğudur. Bunların en büyüğü, Türkiye’nin de en büyük kapalı havzası olan Tuz gölü havzasıdır. Karadağ ve Karacadağ bölümdeki başlıca yükseltilerdir. Bölümde Tuz, Eber, Akşehir, Çavuşçu, Acıgöl ve Meke gölleri yer alır. Çarşamba suyu en önemli akarsudur.

Bölümde karasal iklim etkilidir. Tuz gölü yöresi Türkiye’nin en az yağış alan yerlerindendir. Bozkırlar yaygın olarak görülür.

Bölümde nüfuslanma azdır. Konya, Karaman ve Aksaray en önemli yerleşim alanlarıdır.

Konya Bölümü’nde tarım ve hayvancılık önemli bir geçim kaynağıdır. Burası Türkiye’nin tahıl ambarı olarak bilinir. Mercimek tarımı da yaygındır. Sulanabilen yerlerde şeker pancarı, meyve ve sebze tarımı da yapılır. Küçükbaş hayvancılık gelişmiştir. Sarayönü çevresinde çıkarılan cıva en önemli yer altı zenginliğidir. Şeker (Konya ve Ilgın), dokuma (Ereğli, Karaman), çimento (Karaman), gıda (Karaman), tarım aleti ve motor (Konya), otomotiv (Aksaray) fabrikaları bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir. Bölüm tarih turizmi açısından önemli merkezlere ve tarihi eserlere sahiptir.

2.   Yukarı Sakarya Bölümü

İç Anadolu Bölgesi’nin kuzeybatı bölümünü oluşturur. Güneyde Cihanbeyli, doğuda Haymana ve batıda Yazılıkaya platolarının bir kısmı bölümde geniş yer kaplar. Sündiken, Elmadağ, Sivrihisar ve İdris dağları bölümdeki başlıca yükseltilerdir. Bu dağlar arasında Eskişehir, Ayaş, Mürted ve Ankara ovaları yer alır. Sakarya ırmağı ile onun kolları olan, Porsuk, Ankara ve Kirmir çayları bölümdeki başlıca akarsulardır. Ankara yakınlarında Mogan ve Eymir gölleri bulunur.

Yukarı Sakarya Bölümü’nde karasal iklim etkilidir. Bozkırlar yaygındır. Kuzeyde yağış alan yerlerde ormanlar görülür.

İç Anadolu Bölgesi’nde nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölümdür. Başkent Ankara ile Eskişehir bölümde yer alan illerdir.

Tarım en önemli geçim kaynağıdır. Tahıl, şeker pancarı, ayçiçeği, mercimek, nohut, çeltik, sebze ve meyve tarımı yapılır. Küçükbaş hayvancılık yaygındır. Daha çok tiftik keçisi beslenir. Lüle taşı, linyit, krom ve bor bölümde çıkarılan madenlerdir. İç Anadolu’da sanayinin en çok geliştiği bölümdür. Ankara’da uçak, tarım araçları, elektrik, elektronik, şeker, çimento, besin ve mobilya fabrikaları ile Çayırhan’da termik santral bulunur. Eskişehir’de ise uçak, şeker ve tarım araçları fabrikaları vardır. Ankara başkent olduğu için, her yıl binlerce yerli ve yabancı insan tarafından ziyaret edilir.

3.   Orta Kızılırmak Bölümü

İç Anadolu Bölgesi’nin yüz ölçümü en büyük olan bölümüdür. Bozok platosu bu bölümdedir. Bölümün güneyinde bölgenin en yüksek zirvelerini oluşturan Erciyes, Hasandağı ve Melendiz volkanları bulunur. Nevşehir, Ürgüp ve Göreme civarında peri bacaları oluşmuştur. Kızılırmak ve Delice en önemli akarsulardır. Seyfe ve Sultan Sazlığı gölleri bu bölümdedir.

Bölümde karasal iklim görülür. Bozkırlar yaygındır. Yozgat’ın dağlık sahalarında sarıçam ormanları görülür.

Bölümde nüfus daha çok akarsu boylarında ve Kızılırmak yayının güneyinde toplanmıştır. Kayseri, Kırıkkale, Çankırı, Kırşehir, Nevşehir, Niğde ve Yozgat bölümde yer alan illerdir.

Bölüm halkının geçim kaynakları arasında tarımın önemi büyüktür. Buğday, arpa, şeker pancarı, soğan, patates, üzüm ve elma tarımı yapılır. Daha çok küçükbaş hayvan beslenir. Kayseri yöresinde büyükbaş hayvancılık da gelişmiştir. Çinko, demir, fluorit ve kaya tuzu bölümün başlıca yer altı zenginliğidir. Silah sanayi ve petrol rafinerisi (Kırıkkale), pamuklu dokuma, mobilya (Kayseri), şeker (Kayseri, Çankırı), çimento (Kayseri, Yozgat, Bor), demir – çelik (Kırıkkale), lastik (Kırşehir) ve içki (Ürgüp) fabrikaları başlıca sanayi kuruluşlarıdır. Orta Kızılırmak, bölgede turizmin en fazla geliştiği bölümdür.

4.   Yukarı Kızılırmak Bölümü

Bölgenin en yüksek ve en dağlık bölümüdür. Yıldız, Çamlıbel, Akdağlar, Hınzır ve Tecer dağları başlıca yükseltileridir. Uzunyayla platosu bu bölümdedir. Zamantı, Çekerek ve Tohma çayları başlıca akarsulardır.

İç Anadolu’da karasal iklim en sert bu bölümde görülür. Hakim bitki örtüsü bozkırdır.

Bölgede nüfusun ve nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölümdür. Sivas, bölümdeki tek il merkezidir. Tarım ve hayvancılık bölüm ekonomisinin temelini oluşturur. Tahıl ve şeker pancarı ile çeşitli sebze ve meyve tarımı yapılır. Demir, krom ve linyit bölümdeki başlıca yer altı kaynaklarıdır. Sivas’ta gıda, dokuma ve çimento fabrikaları ile demir yolu gereçleri üreten sanayi bulunur. Turizm gelişmemiştir.