TÜRKİYE’DE TİCARET

Ticaret, kar elde etmek amacıyla üretilen her türlü mal ve hizmetin alınıp satılmasıdır. Ticaret ya perakende ya da toptan yapılır. Perakende ticarette mallar küçük miktarlarda, toptan ticarette büyük miktarlar halinde satılır.

1.   İç Ticaret

Ülke sınırları içinde yapılan ticarettir. Türkiye’de çok canlı bir ticaret vardır. Türkiye’de sanayi kuruluşlarının dengesiz dağılması, iç kısımlarla kıyı bölgeleri arasındaki tarım ürünlerinin farklı olması gibi nedenler iç ticaretin gelişmesini sağlamıştır.

Ülkemizdeki bazı il merkezleri ticaret şehirleri özelliği kazanmıştır. Bunlar; İstanbul, Bursa, İzmir, Denizli, İzmit, Adana, Gazi Antep, Diyarbakır, Ankara, Konya, Kayseri, Samsun, Trabzon, Erzurum, Mersin, Antalya ve Malatya gibi illerdir. Bu merkezlerdeki ticaretin gelişmesinde ulaşım yolları üzerinde olmalarının büyük etkisi olmuştur.

2.   Dış Ticaret

Bir ülkenin başka ülkelerle yaptığı ticarettir. Dış ticaretin para karşılığına ise dış ticaret hacmi denir. Dış ticaret hacmi ülkelerin gelişmişliği ile doğru orantılıdır. Dış ticareti ürün miktarı, ürünün kalitesi ve fiyatı, iç tüketim, ulaşım koşulları gibi hususlar etkiler.

Bir ülkenin başka ülkelere yaptığı satışlara ihracat (dış satım), bir ülkenin başka ülkelerden mal almasına da ithalat (dış alım) denir. Aldıkları sattıklarından fazla olan ülkeler dış ticaret açığı verirler. Bu ülkeler gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkelerdir. Gelişmiş ülkelerin ise sattıkları aldıklarından fazladır. Bu ülkelerde dış ticaret fazlası vardır.

Türkiye’de Cumhuriyet’in ilk yıllarında çok az olan dış ticaret hacmi, artan nüfus ve canlanan ekonomiye bağlı olarak artış göstermiştir. Özellikle 1980’li yıllardan sonra ihracatta sanayi ürünlerinin payı % 80’e çıkmıştır. Buna rağmen ülkemiz devamlı dış ticaret açığı vermektedir.

Başlıca ihraç ürünlerimiz; tarım ürünleri, dokuma ve tekstil ürünleri, hayvansal ürünler, bitkisel yağlar, dayanıklı tüketim malları, mobilya, çimento, cam ve seramik ürünleri ile madenlerdir.

Başlıca ithal ürünlerimiz; fabrika kurmaya yarayan aletler, ham petrol, ilaç ve kimyasal maddeler, elektronik araçlar, motorlu araçlar, silah, optik araçlar ve tropikal ürünleridir. Almanya, İtalya, A.B.D., İngiltere, Fransa, Hollanda, Belçika, Japonya, İran, Suudi Arabistan ve son yıllarda Rusya Federasyonu, Gürcistan ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri en çok ticaret yaptığımız ülkelerdir.

Türkiye’de son yıllarda uygulanmak istenen diğer bir ticaret şekli de serbest ticarettir. Serbest ticarette ülkeler ürettikleri çeşitli malları, belli yerlerde kurulacak pazarlarda gümrük vergisi ödemeden pazarlamaktadır. İstanbul, Mersin, İzmir, Antalya, Trabzon ve İskenderun’da serbest ticaret bölgeleri kurulmuştur.

3.   Transit Ticaret

Bilindiği gibi ülkemiz, Asya ile Avrupa kıt’aları arasında yer alır. Bu iki kıt’ada bulunan ülkeler arasındaki bağlantıyı sağlayan yollar Türkiye’den geçer. Bu nedenle, transit ticaret ülkemiz ekonomisi için önemlidir. Anadolu, eski çağlardan beri transit ticaret merkezi konumundadır. Sanayisi gelişmiş Avrupa ülkeleriyle, petrolü çok olan Orta Doğu ülkeleri arasındaki ticaret Türkiye üzerinden yapılmaktadır. Türkiye, Avrupa’nın sayılı tır filosuna sahip ülkelerindendir. Ülkemizin üç tarafının denizlerle çevrili olması, kara yolu ve deniz yolunun birlikte hareket ederek transit ticaretin gelişmesine olanak sağlamıştır. Transit ticarette İstanbul, İzmir, Mersin, İskenderun ve Trabzon limanları etkili olmaktadır. Kapıkule, Gürbulak ve Cilvegözü sınır kapıları da kara yolu ile yapılan transit ticarette önemlidir.