KARADENİZ BÖLGESİ
A. BÖLGENİN GENEL COĞRAFİ
ÖZELLİKLERİ
Türkiye’nin kuzeyinde yer alan bölge, ismini Karadeniz’den alır.
Doğuda Gürcistan sınırından başlayarak batıda Sakarya ovasına kadar uzanır.
Türkiye yüz ölçümünün %18’ine sahip olan bölge bu oranla bölgeler arasında
üçüncü sıradadır.
Karadeniz Bölgesi’nin yer şekillerini genel olarak Kuzey Anadolu
Dağları oluşturur. Bu dağlar kıyı ve iç sıra dağları olarak ikiye ayrılır. Bu
iki sıra dağ kuşağını Kuzey Anadolu fay hattı birbirinden ayırır. Bölgede
ovalar çok az yer kaplar ve genellikle Orta Karadeniz Bölümü’nde toplanmıştır.
Akarsuların uzunluğu azdır. Buna rağmen taşıdıkları su miktarı fazladır. Yer
şekillerinin engebeli ve kıyıya paralel olması, göllerin yüz ölçümlerinin küçük
olmasına neden olmuştur.
Karadeniz Bölgesi, Türkiye’de en çok yağış alan bölgedir. Bölgenin
özellikle kıyı şeridinde bulutlu gün sayısı ile yağış miktarı fazladır. İç
kesimlerde yağış miktarı azalarak nemli iklim koşulları yerini karasal iklime
bırakır. İç kesimlerdeki günlük ve yıllık sıcaklık farkları kıyıya oranla daha
fazladır. Bölgenin kıyı kesiminde ormanlar yaygınken, iç kesimlerde seyrek
ağaçlı ot toplulukları görülür. Karadeniz Bölgesi, %25 ile Türkiye’de ormanın
en fazla olduğu bölgedir.
Bölgenin nüfusu 2000 yılına göre 8,5 milyondur. Bölgenin bölümleri
ve yöreleri arasında nüfus dağılışı düzenli değildir. Halkın büyük çoğunluğu
kırsal kesimde yaşar. Kentleşme oranı düşüktür.
Karadeniz Bölgesi’ndeki ekonomik faaliyetlerin büyük çoğunluğunu
tarım oluşturur. Bölge çay, fındık ve kenevir üretiminde Türkiye’de ilk
sıradadır. Balıkçılık ve büyükbaş hayvancılık faaliyetleri de yaygındır.
Karadeniz Bölgesi Türkiye’de arıcılık faaliyetlerinin de en yaygın olduğu
bölgelerden biridir. En önemli yer altı zenginliği taşkömürü ve bakırdır.
Bölgedeki sanayi istenilen düzeyde gelişmemiştir. Zonguldak, Samsun ve Karabük
en çok sanayileşmiş illerdir. Turizm faaliyetleri de yeterli değildir.
B. BÖLGENİN BÖLÜMLERİ
1. Doğu Karadeniz Bölümü
Bölüm,
Ordu ilinin doğusundaki Melet çayından Gürcistan sınırına kadar uzanır.
Karadeniz Bölgesi’nin en yüksek ve en dağlık olan bölümüdür. Başlıca dağlar;
kıyıda Giresun ve Rize dağları, iç kesimde ise Çimen, Kop, Çoruh, Mescit ve
Yalnızçam dağlarıdır. Bölümde Sera ve Tortum gölleri ile Uzungöl yer alır.
Çoruh, Harşit, Melet ve Kelkit belli başlı akarsularıdır. Doğu Karadeniz kıyı şeridi,
dağların kıyıya paralel uzanışına ve eğimin fazla oluşuna bağlı olarak
falezlerin en çok görüldüğü yerdir.
Bölümün
kıyı şeridindeki kış sıcaklık ortalamaları, Karadeniz Bölgesi’nin diğer
kıyılarına göre daha yüksektir. Türkiye’nin en çok yağış alan yöreleri bu
bölümdedir. İç kesimlerde karasal iklim özellikleri görülür. Bölümde geniş ve
iğne yapraklı ormanlar yaygındır.
Bölümün
en önemli şehirleri Trabzon, Rize ve Giresun’dur. Artvin, Gümüşhane ve Bayburt
ise iç kısımlarda yer alan nüfusu daha az şehirlerdir.
Çay
ve fındık en önemli tarım ürünleridir. Trabzon ve Rize çevrelerinde turunçgil
bahçeleri ile zeytinliklere rastlanır. Balıkçılık, büyükbaş hayvancılık ve
arıcılık yaygın olarak yapılan faaliyetlerdir. Doğu Karadeniz Bölümü’nün en
önemli yer altı zenginliği Murgul’da çıkarılan bakırdır. Bakır işletmesi
(Murgul), kereste fabrikası (Ardeşen, Rize), kağıt fabrikası (Aksu, Giresun),
çay fabrikaları (Rize) ve fındık fabrikaları (Giresun) bölümdeki başlıca sanayi
tesisleridir. Maçka’daki Sümela manasırı ile Trabzon’daki Uzungöl en çok turist
çeken yerlerdir.
2. Orta Karadeniz Bölümü
Bölüm,
Melet çayından Sinop’un doğusuna kadar uzanır. Yer şekillerinin yükseltisi
diğer bölümlere göre azdır. Kıyı kesiminde Canik dağları yer alır. Kuzey
Anadolu fay hattı üzerinde Taşova, Erbaa, Niksar, Merzifon, Suluova ve Turhal
ovaları bulunur. Kızılırmak ve Yeşilırmak’ın taşıdığı alüvyonlarla oluşan Bafra
ve Çarşamba deltaları en önemli tarım alanlarıdır.
Bölümdeki
yağış miktarı diğer bölümlere göre azdır. Bu durum kıyıların hakim rüzgar
yönüne dik olmaması ve yer şekillerinin yükseltisinin azlığı ile ilgilidir.
Ormanlar da diğer bölümlere göre azdır. İç kesimlerdeki düzlüklerde bozkırlar
yaygındır.
Bölgenin
en sık nüfuslu bölümü Orta Karadeniz’dir. Samsun, Ordu, Amasya, Tokat ve Çorum
bölümdeki il merkezleridir.
Bölümde;
tahıl, şekerpancarı, çeltik, tütün, meyve ve sebze tarımı yapılır. En çok koyun
ve sığır beslenir. Bölümün en önemli yer altı zenginliği Amasya yakınlarındaki
linyittir. Bakır işletmeleri (Samsun), sigara fabrikası (Samsun, Tokat), şeker
fabrikası (Turhal, Çarşamba, Suluova), çimento fabrikası (Çorum, Ordu)
bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir.
3. Batı Karadeniz Bölümü
Bölüm,
Adapazarı ovasının doğusu ile Kızılırmak deltasının batısı arasında yer alır.
Küre, Ilgaz, Köroğlu ve Bolu dağları bölümün başlıca yükseltileridir. Bolu,
Düzce ve Kastamonu ovaları başlıca tarım alanlarıdır. Gökırmak, Devrekani,
Yenice ve Bartın çayları bölümdeki akarsulardır.
Kıyı
şeridinde Karadeniz iklimi, iç kesimlerde karasal iklim görülür. Kış mevsimi
diğer bölümlere göre daha soğuktur. Bölümün tabii bitki örtüsü gür ve nemli
ormanlardır.
Bölümdeki
en gelişmiş kent Zonguldak’tır. Bartın, Karabük, Sinop, Kastamonu, Bolu ve
Düzce bölümdeki diğer il merkezleridir.
Kıyı
kesiminde mısır ve fındık tarımı yaygınken, iç kesimlerde tahıl tarımı
yaygındır. Çeltik, kenevir, şeker pancarı ve tütün diğer önemli tarım
ürünleridir. Bolu çevresinde kümes hayvancılığı gelişmiştir. Bölümün asıl
ekonomik önemi Ereğli – Zonguldak taş kömürü havzasına sahip olmasından
kaynaklanır. Küre’den bakır çıkarılır. Demir – çelik fabrikası (Ereğli,
Karabük), cam fabrikası (Sinop), kağıt fabrikası (Çaycuma, Taşköprü), çimento
fabrikası (Bolu, Bartın) bölümde yer alan başlıca sanayi tesisleridir.
Kaplıcaların yer aldığı Bolu, Düzce ve Kızılcahamam’da sağlık turizmi
gelişmiştir. Kartalkaya ve Ilgaz dağları dağcılık ve kayak sporlarının
yapıldığı yerlerdir. Kıyı kesiminde yer alan plajlar ile Abant ve Yedigöller
turizm açısından önemlidir.
MARMARA BÖLGESİ
A. BÖLGENİN GENEL
COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
Marmara Bölgesi Türkiye’nin kuzeybatı köşesinde yer alır.
Adını aldığı Marmara denizini çevreler. Çanakkale açıklarındaki Gökçeada ve
Bozcaada bölge sınırları içindedir. Türkiye yüzölçümünün % 8,5’ine sahip olan
bölge bu oranla bölgeler içinde altıncı sıradadır.
Türkiye’nin ortalama yükseltisi en az olan bölgesidir.
Yıldız ve Samanlı dağları ile Uludağ başlıca yükseltileridir. En önemli
ovaları; Ergene, Adapazarı, Bursa, Karacabey, İnegöl, Gönen ve Balıkesir
ovaları ile Pamukova’dır. Meriç, Ergene, Sakarya ve Susurluk bölgenin önemli
akarsularıdır. Yer şekillerinin yükseltisi az olduğu için, akarsuların enerji
potansiyelleri düşüktür. Bölgede yer alan göller; Ulubat, Manyas, İznik,
Sapanca, Büyük Çekmece ve Durusu (Terkos)’dur.
Marmara Bölgesi’nde Akdeniz, Karadeniz ve karasal iklim
etkileri bölgenin çeşitli yerlerinde görülür. Kıyı kesimlerde makiler ve
ormanlar görülür. Trakya’nın iç kısımlarında bozkırlar yaygındır. Bölge,
Türkiye ormanlarının % 13’ünü kaplayarak bölgeler arasında dördüncü sırada
bulunur.
Marmara, Türkiye’de nüfusun ve nüfus yoğunluğunun en çok
olduğu bölgedir. 2000 yılına göre nüfusu 17,4 milyondur. Şehir nüfusunun en
çok, kır nüfusunun en az olduğu bölgedir.
Her yönüyle Türkiye’nin en gelişmiş bölgesidir. Tarım,
yaygın olarak modern yöntemlerle yapılır. Ayçiçeği, pirinç, zeytin, tütün,
şekerpancarı, üzüm, mısır ve buğday üretilen başlıca ürünlerdir. Bölge
ayçiçeği, pirinç ve keten üretiminde Türkiye’de ilk sırayı alır. Ahır ve kümes
hayvancılığın en fazla geliştiği bölgedir. İpek böcekçiliği yaygın olarak
yapılır. Bölge ekonomisinin temelini sanayi ve ticaret oluşturur. Türkiye’deki
sanayi kuruluşlarının % 75’i bu bölgededir. Bölgedeki İstanbul Türkiye’nin en
gelişmiş yeridir. Marmara Bölgesi, turizm potansiyellerinin hemen hepsine
sahiptir. Turizm gelirlerinin en çok olduğu bölgedir.
B. BÖLGENİN
BÖLÜMLERİ
1. Yıldız Dağları
Bölümü
Bölgenin en küçük bölümüdür. Karadeniz’e paralel uzanan
Yıldız Dağları ve çevresini içine alır. Bu dağların Karadeniz’e bakan
yamaçlarında Karadeniz iklimi etkilidir. Burası bölgenin en çok yağış alan
yeridir. Kayın ve meşe ormanları yaygındır.
Bölüm Marmara Bölgesi’nin en az nüfuslanan bölümüdür. Bu
durum, bölümün dağlık olması ve işlek ulaşım yollarına sapa kalmasıyla ilgilidir.
En önemli yerleşim merkezi Kırklareli’dir.
Halkın temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır.
Ormancılık önemli bir uğraştır. Süt ürünleri fabrikası (Kırklareli), çimento
fabrikası (Pınarhisar – Kırklareli) bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir.
2. Ergene Bölümü
Bölümün büyük bir kesimini Ergene Havzası oluşturur.
Bölümün yükseltisi Meriç ırmağına doğru azalır. En yüksek yerini 945 metre ile Işıklar
dağı oluşturur. Bölümde yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı
geçer. Karakteristik bitki örtüsü bozkırdır.
Edirne ve Tekirdağ bölümün en büyük yerleşim
merkezleridir. Ergene Bölümü’nde ayçiçeği, buğday, üzüm, şeker pancarı ve
çeltik üretimi yaygındır. Türkiye’deki ayçiçeği üretiminin yarısına yakını bu
bölümden elde edilir. Bölümde tarım ürünlerine dayalı sanayi gelişmiştir. Şeker
(Alpulu), içki (Tekirdağ), yağ (Edirne, Tekirdağ), termik santral (Hamitabat),
dokuma (Çerkezköy) fabrikaları bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir.
3. Güney Marmara
Bölümü
Marmara Bölgesi’nin yüz ölçümü en geniş olan bölümüdür.
Bozcaada ve Gökçeada da bu bölümün sınırları içindedir. Samanlı, Biga ve
Katırlı dağları ile Uludağ bölümün başlıca yükseltileridir. Dağlar arasında
Gönen, Balıkesir, Karacabey, Bursa ve İnegöl ovaları bulunur. Bölümde kırılarak
çökmeyle oluşmuş çanaklarda İznik, Ulubat ve Manyas gölleri bulunur. Kocabaş,
Gönen ve Susurluk başlıca akarsularıdır. Kıyı kesimlerde Akdeniz iklimi
etkilidir. İç kesimlere doğru karasallık başlar. Karakteristik bitki örtüsü
orman ve makidir.
Bölüm, Türkiye’nin en yoğun nüfuslu yerlerindendir.
Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Yalova ve Bilecik bölümde yer alan il
merkezleridir.
Gemlik, Mudanya ve İznik çevresinde zeytinlikler geniş
yer tutar. Şekerpancarı, ayçiçeği, elma, şeftali, tütün ve tahıllar tarımı
yapılan diğer ürünlerdir. Küçükbaş hayvancılık, ipekböcekçiliği ve kümes
hayvancılığı gelişmiştir. Linyit, bor, volfram ve mermer bölümdeki başlıca yer
altı zenginlikleridir.
Oto montaj fabrikaları, ipekli ve yünlü dokuma
fabrikaları, yağ ve konserve fabrikaları bölümün başlıca sanayi tesisleridir.
Bölümde deniz ve sağlık turizmi gelişmiştir. Uludağ, Türkiye’de dağcılık ve
kayak sporlarının yapıldığı en önemli merkezdir.
4. Çatalca –
Kocaeli Bölümü
Bölüm, İstanbul boğazının her iki yakasındaki Çatalca ve
Kocaeli yarımadalarından meydana gelir. Alçak platoluk alanlar geniş yer
kaplar. Büyük Çekmece, Küçük Çekmece ve Durusu (Terkos) bölümdeki göllerdir.
İklim yönünden tam bir geçiş özelliği gösterir. Sıcaklıklar Akdeniz
Bölgesi’ndeki kadar yüksek, Karadeniz Bölgesi’ndeki kadar düşük olmaz. Ormanlar
geniş yer kaplar.
Çatalca – Kocaeli, Türkiye’de nüfus yoğunluğu en fazla
olan bölümdür. Bölümün en büyük kenti olan İstanbul, aynı zamanda Türkiye’nin
de en kalabalık ve önemli kentidir. İzmit ve Adapazarı diğer kentlerdir.
Patates,
tütün, şekerpancarı, ayçiçeği, buğday, mısır, sebze ve meyve tarımı yapılır.
Adapazarı ve İzmit’te fındık yetiştirilir. Hayvancılık ve mandıracılık önemli
bir geçim kaynağıdır. Türkiye’de sanayinin en çok geliştiği bölümdür. Bölümde
hemen her tür sanayi gelişmiştir. İç ve dış ticaret ile ulaşım en çok bu
bölümde gelişmiştir. İstanbul, tarihi ve doğal güzellikleriyle ülkemizin de en
önemli turizm alanıdır.
EGE BÖLGESİ
A. BÖLGENİN GENEL COĞRAFİ
ÖZELLİKLERİ
Bölge,
ismini Ege denizinden almıştır. Bölgenin şekli, batıdan doğuya doğru daralan
bir üçgeni andırır. Türkiye yüz ölçümünün % 10’unu kaplayarak bölgeler arasında
beşinci sırada yer alır. Bölgede, özellikle Ege Bölümü’nde yer şekillerinin ana
yapısını, doğu batı yönünde uzanan dağlar ile bunları birbirinden ayıran
çöküntü ovaları oluşturur. Dağlar doğuya gidildikçe yükselerek birbirine
yaklaşır. İç Batı Anadolu’da ise birleşirler. Ege kıyıları çok girintili ve
çıkıntılıdır. Kıyıda çok sayıda delta ve birikinti ovaları oluşmuştur. Böylece
Marmara ve Çamiçi (Bafa) gölleri bulunmaktadır.
Bölgenin
kıyı kesiminde Akdeniz iklim özellikleri etkilidir. Yer şekillerinin
elverişliliği Akdeniz ikliminin içerilere kadar sokulmasını sağlamıştır. İç
kesimlere doğru gidildikçe, karsallık arttığı için sıcaklıklarda düşme görülür.
Ege Bölgesi’nin kıyı kesiminde doğal bitki örtüsü olarak makiler yaygındır. İç
kesimlerde bozkırlar görülür. Türkiye ormanlarının % 17’sini kaplayarak
bölgeler arasında üçüncü sırayı alır.
Bölgenin
nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir. Yaklaşık nüfusu 2000 yılına
göre 8,9 milyondur. Kıyı kesimler daha yoğun nüfusludur. İç Batı Anadolu eşiği
ile Menteşe yöresi bölgede nüfus yoğunluğunun az olduğu yerlerdir.
Ege
Bölgesi; geniş tarım alanları, gelişmiş sanayisi, canlı iç turizmiyle Marmara
Bölgesi’nden sonra en gelişmiş bölgedir. Bölgedeki tarım alanlarında teknik
olanakların kullanımı yaygındır. Ege Bölgesi Türkiye’de zeytin, üzüm, haşhaş,
tütün, incir ve susam üretiminde ilk sırayı alır. Bölge ekonomisinde
hayvancılığın önemli bir yeri vardır. Menteşe yöresinde arıcılık
yoğunlaşmıştır. Bölge, Türkiye linyit çıkarımında ilk sırayı alır. Demir, krom,
altın, cıva, tuz, zımpara taşı ve jeotermal enerji bölgenin diğer önemli yer
altı zenginlikleridir. Sanayi gelişmiştir. Dokuma, tekstil, petro – kimya,
makine ve gıda endüstrileri bölgede en çok gelişen sanayi kollarıdır. İç ve
dışı ticaret çok gelişmiştir. Hemen her türlü turizm etkinliği bölgede
yapılmaktadır. Ege Bölgesi, Türkiye turizm gelirlerinin yaklaşık % 25’ine
sahiptir.
B. BÖLGENİN BÖLÜMLERİ
1. Ege Bölümü
Bölüm,
kuzeyde Kaz dağlarından başlar, güneyde Marmaris’e kadar uzanır. Bölümün yer
şekillerinin ana yapısını dağlar ve çöküntü ovaları oluşturur. Kuzeyden güneye
doğru Kaz dağı, Madra dağı, Yunt dağı, Bozdağlar, Aydın dağları ve Menteşe
dağları yer alır. Başlıca ovaları Bakırçay, Gediz, Büyük Menderes ve Küçük
Menderes’tir. Bu ovalar üzerinde ova ile aynı ismi taşıyan akarsular bulunur.
Çamiçi (Bafa) ve Marmara bölümde yer alan göllerdir.
Bölüm,
tamamıyla Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Türkiye’de deniz etkisinin kara
içlerinde en fazla sokulduğu bölümdür. Makiler ve ormanlar geniş yer tutar.
Bölümde,
nüfus yoğundur. En büyük şehri İzmir’dir. Aydın, Denizli, Manisa ve Muğla diğer
il merkezleridir. Bölümde üzüm, tütün, pamuk, incir, zeytin, turunçgil, tahıl,
sebze ve meyve tarımı yapılır. Nüfusu yoğun olan merkezlerin çevresinde ahır ve
kümes hayvancılığı gelişmiştir.
Bölüm
yer altı kaynakları bakımından zengindir. Petro – kimya (İzmir), demir – çelik
(İzmir), dokuma (İzmir, Aydın, Nazilli, Denizli, Manisa) termik santral (Soma,
Yatağan, Gökova) bölgede yer alan sanayi kuruluşlarıdır. Bölümdeki ticaret
İzmir’de yoğunlaşır. İzmir nüfus yönünden bölgenin en büyük, Türkiye’nin üçüncü
büyük kentidir. Bölümde en gelişmiş turizm etkinliği deniz turizmidir. Sağlık
turizmi da yaygındır. Pamukkale travertenleri önemli turizm alanlarındandır.
2. İç Batı Anadolu Bölümü
Bölüm,
İç Anadolu Bölgesi ile Ege Bölümü arasında yer alır. Bölümdeki yer şekillerinin
ana yapısını plato görünümlü düzlükler ile orta yükseklikteki tek dağlar
oluşturur. Sandıklı, Murat, Şaphane, Eğrigöz ve Emir dağları başlıca
yükseltilerdir. Bu dağlar arasında Çivril, Banaz ve Örencik ovaları bulunur.
Bölümde
karasal iklim etkilidir. Bu nedenle kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Yaygın
bitki örtüsü bozkır olmakla birlikte platolar üzerinde meşelikler, dağ
yamaçlarında ise iğne yapraklı ormanlar görülür.
İç
Batı Anadolu, Ege Bölümü’ne göre daha az nüfuslanmıştır. Kütahya, Afyon ve Uşak
bölümdeki en büyük yerleşim merkezleridir. Tarıma elverişli topraklar azdır.
Tahıl, şeker pancarı ve haşhaş tarımı yapılır. Küçükbaş hayvancılık
gelişmiştir. Linyit, krom ve mermer bölümdeki yer altı kaynaklarıdır. Şeker
(Uşak, Afyon, Kütahya), gübre (Kütahya), termik santral (Seyitömer, Tunçbilek),
seramik (Kütahya) alkoloid fabrikası (Bolvadin) ve deri (Uşak) fabrikaları
bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir.
AKDENİZ BÖLGESİ
A. BÖLGENİN GENEL
COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
Akdeniz Bölgesi, adını aldığı denizin kıyıları boyunca
uzanır. Ülkemiz topraklarının % 15’ine sahip olup, yüz ölçümü bakımından
dördüncü büyük bölgemizdir. Bölgenin yer şekillerini genel itibarıyla Toros
Dağları oluşturur. Anamur’un batısında kalan sıralara Batı Toroslar, doğusunda
kalan sıralara da Orta Toroslar denir. Antalya körfezinin batısındaki dağlık
alan Teke yöresi olarak bilinir. Bölgenin kuzeybatısında oluşan tektonik ve
karstik çanaklarda göller meydana gelmiştir. Buraya da Göller yöresi denir.
Bölgenin orta bölümünde, derin vadilerle parçalanmış Taşeli platosu yer alır. Toroslar
kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleştirmiştir. Ulaşım; Çubuk,
Sertavul, Gülek ve Belen gibi geçitlerle sağlanır.
Akdeniz Bölgesi’nin önemli bir bölümü de ovalarla
kaplıdır. Çukurova ülkemizin en büyük kıyı ovasıdır. Seyhan, Ceyhan, Göksu gibi
büyük akarsulara sahiptir. Bölgede karstik şekiller yaygındır.
Akdeniz Bölgesi’nin kıyı kesiminde tipik özellikleriyle
Akdeniz iklimi görülür. Kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe Akdeniz
ikliminden karasal iklime geçiş özellikleri görülür. Kış sıcaklıkları düşer.
Bölgenin hakim bitki örtüsü makilerdir. Makilerden sonra ormanlar başlar ve
orman üst sınırı 2200 metreye kadar çıkar. Türkiye ormanlarının % 24’ü Akdeniz
Bölgesi’ne aittir.
Bölgenin nüfusu 2000 yılına göre 8,7 milyondur. Bölge
kıyıda yer almasına rağmen, nüfus yoğunluğu Marmara ve Ege bölgelerinden azdır.
Teke yöresi ve Taşeli platosu ile dağlık sahalarda nüfus yoğunluğu çok azdır.
Akdeniz Bölgesi’ndeki ekonomik etkinliklerin başında
tarım gelir. Tarım alanlarından bir yıl içinde, birden çok ürün alma bakımından
en elverişli koşullara sahip olan bölgedir. Türkiye’deki muz üretiminin tamamı
Akdeniz Bölgesi’ne aittir. Bölge ayrıca turunçgiller, gül, yer fıstığı, soya
fasulyesi ve mısır üretiminde ilk sıradadır. Turfanda sebze ve meyve üretimi ile
seracılığın en çok yapıldığı bölgedir. Kırsal kesimde küçükbaş hayvancılık
yaygındır. Bölgede çıkarılan başlıca madenler krom, boksit, kurşun, çinko ve
demirdir. Bölgede ham maddesi tarıma dayalı sanayi kuruluşları yaygındır.
Mersin ve Antalya’da uluslar arası serbest ticaret bölgeleri kurulmuştur.
Turizm gelişmiştir. Yaz turizminin en erken başladığı ve en geç sona erdiği
bölgemizdir.
B. BÖLGENİN
BÖLÜMLERİ
1. Adana Bölümü
Akdeniz Bölgesi’nin büyük bir kemsini Adana Bölümü
oluşturur. Orta Toroslar, bölüm içinde geniş yer kaplar. Bolkar dağları,
Aladağlar ve Tahtalı dağları başlıca yükseltileridir. Bölümün batısında Taşeli
platosu yer alır. İskenderun körfezinin doğusunda kuzey – güney yönünde uzanan
Nur (Amanos) dağları bulunur. Çukurova, Amik, Dörtyol, Silifke ve Kahraman
Maraş ovaları bulunur. Asi, Seyhan, Ceyhan ve Göksu bölümün en büyük
akarsularıdır.
Adana Bölümü’nde Akdeniz iklim koşulları etkilidir. Kıyı
kesiminde 800 – 900 metreye kadar makiler, yükseklerde ise iğne yapraklı
ormanlar yer alır.
Akdeniz Bölgesi’ndeki nüfusun çoğu bu bölümdedir. Adana,
bölgenin ve bölümün en gelişmiş, en çok nüfusa sahip ilidir. Mersin, Hatay,
Kahraman Maraş, Osmaniye ve Kilis bölümdeki diğer illerdir.
Bölümdeki tarım alanlarında, ekonomik değeri yüksek olan
tarım ürünleri yetiştirilir. Pamuk, turunçgiller, soya fasulyesi, buğday, yer
fıstığı, susam, muz, mısır, pirinç ve çeşitli sebze tarımı yoğun olarak
yapılır. Özellikle kıl keçisi beslenir. Krom, demir, linyit, kurşun ve çinko
bölümde çıkarılan en önemli yer altı kaynaklarıdır. Bölümde, demir çelik
(İskenderun), dokuma (Adana, Hatay, Kahraman Maraş), Ataş petrol rafinerisi
(Mersin), otomotiv (Adana) ve cam sanayi (Mersin) gibi endüstri kuruluşları
bulunur. Bölümde yaz turizmi gelişmiştir. Akdeniz kıyı şeridi boyunca birçok
tatil köyü ve turistik tesis bulunmaktadır.
2. Antalya Bölümü
Antalya körfezinin her iki yanında bir şerit halinde
uzanır. Bölümün batısında Teke Yarımadası, kuzeyinde Göller yöresi yer alır.
Adana Bölümü’ne göre daha dağlık ve engebelidir. Bey dağları, Elmalı dağları,
Akdağ ve Geyik dağları başlıca yükseltilerdir. Göller yöresinde Suğla,
Beyşehir, Eğirdir, Acıgöl, Burdur, Yarışlı ve Salda gibi göller meydana
gelmiştir. Antalya, Elmalı, Gölhisar, Acıpayam, Ketsel, Burdur ve Isparta
ovaları bölümün düzlüklerini oluşturur. Dalaman, Esençay, Aksu ve Manavgat
çayları bu bölümden Akdeniz’e dökülmektedir.
Bölümün kıyı şeridinde, karakteristik Akdeniz iklim
koşulları etkilidir. İç kısımlara doğru karasal özellikler görülmeye başlar.
Kıyı kesimde maki bitki örtüsü yaygın olarak görülürken, iç kısımların alçak
kesimlerinde bozkırlar yaygındır.
Bölümdeki nüfus Adana Bölümü’ne göre azdır. Nüfusun daha
az oluşunda bölümün dağlık olmasının önemli bir rolü vardır. Antalya, bölümün
en gelişmiş ilidir. Isparta ve Burdur diğer il merkezleridir.
Bölümün
başlıca geçim kaynakları; tarım, hayvancılık ve turizmdir. Türkiye’de
seracılığın en yoğun yapıldığı bölümdür. Turunçgil, gül, pamuk, yer fıstığı,
susam, haşhaş, şeker pancarı, tahıl, sebze ve meyve tarımı yapılır. Besi ve
ahır hayvancılığı son yıllarda hızla gelişme göstermektedir. Boksit, krom ve
kükürt bölümdeki en önemli madenlerdir. Antalya’da ferro krom, dokuma,
konserve, salça fabrikaları yer alır. Şeker (Burdur), halı dokuma (Isparta,
Burdur), gül yağı (Isparta, Burdur) fabrikaları bölümdeki diğer sanayi
kuruluşlarıdır. Turizm Adana Bölümü’ne göre daha çok gelişmiştir. Özellikle
kıyı şeridinde turizm faaliyetleri yaygındır.
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ
A. BÖLGENİN GENEL
COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
Türkiye’nin güneydoğu köşesinde yer alır. İç Anadolu
Bölgesiyle sınırı bulunmayan tek coğrafi bölgemizdir. Türkiye yüz ölçümünün %
7,5’ini kaplayarak bölgeler arasında en küçük olan bölgedir.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, fazla engebeli değildir. Genel
olarak plato ve ovalardan oluşur. Bölgenin kuzeyini Toroslar’ın güney etekleri
oluşturur. Karacadağ volkanik kökenli bir dağdır. Fırat ve Dicle nehirleri
bölgenin başlıca akarsularıdır. Bölgenin yer şekilleri tarım için oldukça
elverişlidir.
Güneydoğu Anadolu’da Akdeniz iklimi ile karasal iklimin
etkileri görülür. Bölgenin batısında Akdeniz iklim koşulları etkilidir. Batıdan
doğuya doğru yükseltinin ve denize olan uzaklığın artmasına bağlı olarak
bozulmuş karasal iklim etkisini göstermeye başlar. Bölgedeki hakim bitki örtüsü
bozkırdır. Yağış alan yüksek kesimlerde ise kümeler halinde ormanlar görülür.
Türkiye ormanlarının ancak % 3’ü Güneydoğu Anadolu’dadır. Bu oranla orman
bakımından en son sırada yer alır.
2000 nüfus sayımına göre, bölgede yaklaşık 6,6 milyon
kişi yaşamaktadır. Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir. Bölge
nüfusunun yarıdan çoğu kentlerde yaşar.
Güneydoğu Anadolu, tarım ve hayvancılık gelirlerinin
fazla olduğu bir bölgedir. Bölge antep fıstığı, pamuk ve kırmızı mercimek
üretiminde ilk sırayı alır. üzüm, susam, tütün, buğday, arpa ve sebze, tarımı
çok yapılan diğer ürünlerdir. Tarımın en önemli problemi şiddetli yaz kuraklığı
ile sulama olanaklarının yetersizliğidir.
Bölgede hayvancılık, bazı yörelerde birinci derecede
geçim kaynağı durumuna gelmiştir. Daha çok küçükbaş hayvancılık yapılır.
Güneydoğu Toroslar’ın güney eteklerinde yoğun olarak koyun ve kıl keçisi
beslenir. Türkiye’de bulunan petrol yataklarının tamamına yakını bu
bölgemizdedir. Petrolün dışında krom, fosfat, linyit ve doğal gaz yatakları
vardır. Bölgede sanayi yeterince gelişmemiştir. Bölgenin en önemli sanayi
kuruluşu Batman’da yer alan petrol rafinerisidir. Bölgede sınır ticareti
yaygındır. Bu ticaret bölge ekonomisini olumlu yönde etkiler. Bölgedeki turizm
istenilen düzeyde değildir.
B. BÖLGENİN
BÖLÜMLERİ
1. Dicle Bölümü
Bölüm, Karacadağ volkanının doğusunda kalır. Dicle
nehrinin havzası ile Mardin eşiğini içine alır. Orta Fırat Bölümü’ne göre daha
engebelidir. Bölümün kuzeyinde bir çanak şeklinde Diyarbakır havzası bulunur.
Bölümün tek akarsuyu Dicle nehridir.
Dicle Bölümü’nde karasal iklim etkisini daha çok
hissettirir. Bölümde yazlar çok sıcak ve kurak, kışlar ise soğuktur. Yaygın
bitki örtüsü bozkırdır. Yağış alan yüksek kesimlerde ormanlar bulunur.
Nüfus azdır. Önceleri kırsal nüfus fazla iken, son
yıllarda kırsal kesimden şehirlere olan göç nedeniyle oldukça azalmıştır. Nüfus
daha çok bölümün en büyük ili olan Diyarbakır’da toplanmıştır. Mardin, Batman
ve Siirt bölümdeki diğer il merkezleridir.
Dicle Bölümü’ndeki tarım istenilen seviyeye ulaşamamıştır.
Başlıca tahıl, mercimek ve pamuk tarımı yapılır. Son yıllarda Siirt çevresinde
antep fıstığı tarımı yaygınlaşmaktadır. Bölümde daha çok küçükbaş hayvan
beslenir. Bölümün en önemli yer altı kaynağı petroldür. Petrol, Batman
yakınlarındaki Raman, Garzan ve Kurtalan’da çıkartılır. Fosfat, doğalgaz ve
linyit diğer yer altı kaynaklarıdır. Bölümde petrol rafinerisi (Batman) dokuma,
et kombinası, süt ürünleri fabrikası (Diyarbakır) gibi sanayi kuruluşları
bulunur. Bölümde özellikle Nusaybin’de sınır ticareti gelişmiştir.
2. Orta Fırat
Bölümü
Bölüm, Güneydoğu Anadolu’nun batısında kalır. Fırat
nehrinin orta çığırını içine alır. Gazi Antep ve Şanlı Urfa platoları bölümde
en fazla alan kaplayan yeryüzü şekilleridir. Atatürk barajı, Fırat nehri
üzerinde kurulmuştur. Birecik, Suruç, Altınbaşak (Harran) ve Ceylanpınar
bölümde yer alan başlıca ovalardır.
Bölümün batısında Akdeniz ikliminin etkileri görülür. Kış
sıcaklık ortalaması ve yağış miktarı Dicle Bölümü’ne göre daha yüksektir. Tabii
bitki örtüsü olarak bozkırlar yaygındır. Yüksek kesimlerde meşe ormanlarına
rastlanır.
Orta Fırat Bölümü’nde nüfuslanma azdır. Gazi Antep,
bölgenin ve bölümün en önemli sanayi ve ticaret merkezidir. Şanlı Urfa ve
Adıyaman diğer illerdir.
Bölümde; tahıl, kırmızı mercimek, pamuk, tütün, susam ve
antep fıstığı tarımı yapılır. Az da olsa zeytinliklere rastlanır. Adıyaman ve
Kahta civarında petrol, Gazi Antep çevresinde krom yatakları vardır. Gazi
Antep’te dokuma, gıda, çimento ve plastik sanayileri kurulmuştur. Adıyaman’da deri
ve dokuma fabrikaları bulunur. Şanlı Urfa’da ise pamuk ipliği, çimento, tarım
makineleri ve yün fabrikaları yer alır. Bölümde Nemrut dağı ile Şanlı Urfa’daki
tarihi eserler ve Balıklı göl turistlerin ilgisini çekmektedir.
GAP PROJESİ
GAP 13 ayrı projenin birleşiminden meydana gelmiştir. Bu
proje içinde 22 baraj, 19 hidroelektrik santral vardır. Proje, Gazi Antep,
Mardin, Adıyaman, Şanlı Urfa, Diyarbakır, Batman ve Şırnak illerimizi
kapsamaktadır. Sadece Atatürk barajından elde edilen elektrik üretimi 1992
yılına göre ülke elektrik üretiminin 1/6’sına eşittir.
Bölge
ekonomisini çok yönlü etkileyen kuraklık problemi GAP projesiyle çözüldüğünde,
bölgede sosyo – ekonomik yönde büyük değişiklikler görülecektir. Proje; tarım,
ulaşım, sanayi, enerji üretimi, sulama, turizm, sağlık, kültür ve eğitim
sektörlerinin gelişmesi için hazırlanmıştır.
DOĞU ANADOLU BÖLGESİ
A. BÖLGENİN GENEL
COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
Türkiye’nin doğusunu oluşturan bölge, doğudan batıya
doğru daralarak adeta bir üçgeni andırır. Yüz ölçümü bakımından en büyük
coğrafi bölgemizdir. Türkiye yüz ölçümünün % 21’ini kaplar. Türkiye’nin en
yüksek ve en dağlık bölgesidir. Bölgenin yeryüzü şekillerini sıradağlar, geniş
platolar ve platolar arasındaki ovalar oluşturur. En fazla volkanik arazi de bu
bölgededir. Akarsuların hidroelektrik üretim potansiyelleri fazladır. Bunun
nedeni, bölgedeki yükselti ve eğimin fazla olmasıdır. Akarsular üzerinde çok
sayıda baraj yapılmıştır. Bölgede göller de geniş alan kaplar.
Türkiye’deki Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fay hatları
bölgede birleşmekte ve tekrar kollara ayrılarak bölgeyi katetmektedir. Bu
yüzden Doğu Anadolu Bölgesi’nin büyük bir kısmı deprem alanıdır.
Bölge genelinde karasal iklim etkilidir. Bölgenin
ortalama yükseltisinin fazla olması ve denizlere uzaklığı karasal iklimin
yaşanmasında etkili olmuştur. Bölgede yazlar serin, kışlar çok soğuk ve kar
yağışlıdır. Türkiye’deki en düşük sıcaklıklar bu bölgede ölçülmüştür. Yıllık
sıcaklık farkları da en çok bu bölgededir.
Bölgedeki ovalar ve çukur alanların tabii bitki örtüsü
bozkırdır. Dağların yamaçlarında ormanlar, çok yüksek kesimlerde de çayırlar
görülür. Türkiye ormanlarının % 11’ine sahip olan bölge, orman alanları
bakımından beşinci sıradadır.
Doğu Anadolu Bölgesi 2000 nüfus sayımına göre 6,1 milyon
nüfusa sahiptir. Türkiye’de nüfusun ve nüfus yoğunluğunun en az olduğu
bölgedir. Kırsal nüfus kent nüfusundan fazladır.
Bölgedeki halkın geçim kaynaklarının başında tarım gelir.
Tahıl, şeker pancarı, pamuk, tütün, çeşitli sebze ve meyve tarımı yapılır.
Bölge, kayısı üretiminde Türkiye’de ilk sırayı alır. Büyükbaş hayvancılık
yaygın bir ekonomik faaliyettir. Doğu Anadolu, Türkiye’de maden çeşitliliğinin
ve rezervinin en çok olduğu bölgedir. Demir, bakır, kurşun, çinko, krom ve
linyit bölgede çıkarılan başlıca madenlerdir. Sanayi yeterince gelişmemiştir.
Bölgedeki enerji üretimi önemlidir. Turizmden en az gelir elde eden bölgedir.
B. BÖLGENİN
BÖLÜMLERİ
1. Yukarı Fırat
Bölümü
Bölüm Doğu Anadolu Bölgesi’nin batısını oluşturur. Diğer
bölümlerden yüz ölçümü daha fazladır. Mercan dağları bölümün kuzeyindedir. Güneydoğu Toroslar bölümü
güneyden çevirir. Batıda Tahtalı dağları yer alır. Elbistan, Malatya, Elazığ ve
Bingöl bölümdeki başlıca çöküntü ovalarıdır. Karasu ve Murat ırmakları Keban
barajında birleşerek Fırat nehrini oluşturur. Keban ve Karakaya baraj gölleri
ile Hazar gölü bölümde yer alır. Kış mevsimi diğer bölümlere göre daha ılıktır.
Ancak yine de kar yağışı ve don olayları görülür. Tabii bitki örtüsü olarak
bozkırlar yaygındır.
Yukarı Fırat, bölgenin yerleşmeye en elverişli yeridir.
Bu bakımdan bölgede toplam nüfusun ve nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu
bölümdür. Malatya, Elazığ, Erzincan, Tunceli, Bitlis ve Bingöl bölümdeki diğer
il merkezleridir.
En önemli geçim kaynağı tarımdır. Kayısı, buğday, tütün,
şeker pancarı, sebze ve meyve tarımı yapılır. Küçükbaş hayvancılık yaygındır.
Bölgede ve Türkiye’de maden çeşitliliğinin en fazla olduğu bölüm Yukarı
Fırat’tır. Demir, bakır, linyit, krom, kurşun, çinko ve kaya tuzu yatakları
bulunur. Termik santral (Afşin – Elbistan), şeker (Elazığ, Erzincan, Malatya),
sigara (Malatya, Bitlis), pamuklu dokuma (Elazığ, Malatya), ferro krom (Elazığ)
fabrikaları bölümdeki başlıca sanayi kuruluşlarıdır.
2. Erzurum – Kars
Bölümü
Bölüm, Doğu Anadolu’nun kuzeydoğusundadır. Türkiye’nin en
yüksek olan bölümüdür. Bölüm, Ardahan ve Erzurum – Kars platoları ile kaplıdır.
Palandöken ve Allahuekber dağları bölümde yer alır. Bölgenin ve bölümün
yüksekliği en az olan yeri Iğdır ovasıdır. Karasu, Kura ve Aras başlıca
akarsularıdır. Çıldır gölü de bölümdedir. Bölümde kışın sıcaklıkların – 40°C’ye
düştüğü olur. Şiddetli karasal iklim etkilidir. Tabii bitki örtüsü olarak
bozkır, çayır ve iğne yapraklı ormanlar görülür.
Bölümün en önemli yerleşim merkezi Erzurum’dur. Kars,
Ardahan ve Iğdır diğer illerdir.
Bölümün yükseltisi fazla olduğundan tarım alanları
dardır. Genelde tahıl tarımı yaygın olmasına rağmen, Iğdır ovasında pamuk
tarımı da görülür. Daha çok büyükbaş hayvancılık yapılır. Linyit, kaya tuzu ve
oltu taşı çıkarılan madenlerdir. Şeker (Erzurum), et kombinası (Erzurum, Kars),
dokuma (Erzurum, Iğdır), el sanatları (Kars), çimento (Erzurum, Kars), deri
(Kars, Erzurum), süt ve süt ürünleri (Erzurum, Kars) fabrikaları bölümdeki
başlıca sanayi tesisleridir. Palandöken ve Sarıkamış’ta kayak tesisleri vardır.
3. Yukarı Murat – Van Bölümü
Bölgenin doğusunu oluşturan bölüm Van gölü ve çevresini
içine alır. Nemrut, Süphan, Tendürek ve Ağrı volkanik dağları bölümde yer alır.
Murat vadisi boyunca Muş, Bulanık, Malazgirt, Eleşkirt ve Ağrı ovaları yer
alır. Van, Nemrut, Erçek, Nazik ve Bulanık bölümdeki göllerdir. Bölümde karasal
iklim etkilidir. Van gölü çevresinde karasal iklimin etkisi, gölün
ılımanlaştırıcı etkisine bağlı olarak azalır. Tabii bitki örtüsü bozkırdır.
Bölümün en önemli yerleşim merkezi Van’dır. Ağrı ve Muş
diğer illerdir. En önemli geçim kaynağı tarımdır. Buğday, arpa ve şeker pancarı
tarımı yapılır. Bozkırlar geniş yer kapladığından küçükbaş hayvancılık
yaygındır. Sanayi gelişmemiştir. Van, Muş, Ağrı ve Erciş’te şeker fabrikası
kurulmuştur. Ayrıca Van’da çimento ve iplik fabrikalarıyla, et kombinası
kurulmuştur.
4. Hakkari Bölümü
Türkiye’nin en dağlık ve en engebeli bölümüdür. Hakkari
dağları ile Buzul (Cilo) dağı başlıca yükseltileridir. Bölümün tek ovası olan
Yüksekova 2000 metrenin üzerindedir. Botan, Habur ve Zap bölümün başlıca
akarsularıdır. Doğu Anadolu Bölgesi’nin en yağışlı bölümüdür. Hakim bitki
örtüsü bozkırlar ile dağ çayırlarıdır.
Türkiye’de nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölümdür.
Bölümdeki il merkezleri Hakkari ve Şırnak’tır.
Bölümde
yaşayan halkın temel geçim kaynağı hayvancılıktır. Hakkari ve Şemdinli balları
ünlüdür. Tarımsal faaliyetler azdır. Sanayi bakımından Türkiye’nin en fakir
bölümüdür.
İÇ ANADOLU BÖLGESİ
A. BÖLGENİN GENEL
COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
İç Anadolu Bölgesi, ülkemizin orta kesimini oluşturur. Bu
yüzden Orta Anadolu Bölgesi de denir. Yalnızca Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile
sınırı yoktur. Türkiye’nin yüz ölçüm bakımından ikinci büyük bölgesidir.
Türkiye yüz ölçümünün % 20’sini kaplar. Bölge, etrafı dağlarla çevrili büyük
bir çanak görünümündedir. Platolar geniş yer kaplar. Bu platolar, Kızılırmak
ile Sakarya nehrinin kollarıyla parçalanmıştır. Bölgenin dağlarla çevrili
olması kapalı havzaların sayısını artırmıştır. Konya ve Yukarı Sakarya en
önemli ovalarıdır. Bölgede volkanik dağlar da yer alır. Erciyes bölgenin en
yüksek dağıdır. Bölgede tektonik, alüvyal set ve volkanik göller oluşmuştur.
İç Anadolu Bölgesi’nde karasal iklim etkilidir. Yazlar
sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Konveksiyonel yağışların en
çok düştüğü bölgedir. İç Anadolu Türkiye’de yıllık yağış miktarı en az olan
bölgedir. Ayrıca, Güneydoğu Anadolu’dan sonra kuraklığın en çok yaşandığı
bölgedir. Bu nedenle tarımda sulama gereklidir. Ancak sulama olanakları
yetersizdir.
İç Anadolu Bölgesi’nde yaygın bitki örtüsü bozkırdır.
Yüksek yerlerde seyrek ormanlar bulunmaktadır. Bölge, Türkiye ormanlarının
yaklaşık % 7’sine sahiptir. Bu oranla, bölgeler arasında altıncı sıradadır.
Bölgede 2000 yılına göre, yaklaşık 11,6 milyon kişi
yaşamaktadır. Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır. Nüfusun yarıdan
fazlası şehirlerde yaşamaktadır.
Bölgede yaşayan halkın en önemli geçim kaynağı tarım ve
hayvancılıktır. Bölge buğday, arpa, çavdar, şeker pancarı, patates, yeşil
mercimek, kuru fasulye, nohut, elma ve armutun Türkiye’de en çok üretildiği
bölgedir. Bölgede büyükbaş hayvancılık gelişmiştir. Bölgedeki en önemli yer
altı kaynakları; demir, linyit, kaya tuzu, krom, çinko ve lüle taşıdır.
Bölgedeki sanayi kuruluşları; Ankara, Kırıkkale, Eskişehir, Konya ve Kayseri’de
yoğunlaşır. Bölge önemli bir turizm potansiyeline sahiptir. Ankara, Ürgüp,
Göreme, Konya ve Kayseri turizm merkezlerinin başlıcalarıdır.
B. BÖLGENİN
BÖLÜMLERİ
1. Konya Bölümü
İç Anadolu Bölgesi’nin güney ve güneybatısını oluşturur.
Obruk ve Cihanbeyli platoları bölümde önemli alan kaplar. Bölümdeki en geniş
alanı Konya ovası oluşturur. Bölümde dikkati çeken diğer bir özellik geniş
kapalı havzaların çokluğudur. Bunların en büyüğü, Türkiye’nin de en büyük
kapalı havzası olan Tuz gölü havzasıdır. Karadağ ve Karacadağ bölümdeki başlıca
yükseltilerdir. Bölümde Tuz, Eber, Akşehir, Çavuşçu, Acıgöl ve Meke gölleri yer
alır. Çarşamba suyu en önemli akarsudur.
Bölümde karasal iklim etkilidir. Tuz gölü yöresi
Türkiye’nin en az yağış alan yerlerindendir. Bozkırlar yaygın olarak görülür.
Bölümde nüfuslanma azdır. Konya, Karaman ve Aksaray en
önemli yerleşim alanlarıdır.
Konya Bölümü’nde tarım ve hayvancılık önemli bir geçim
kaynağıdır. Burası Türkiye’nin tahıl ambarı olarak bilinir. Mercimek tarımı da
yaygındır. Sulanabilen yerlerde şeker pancarı, meyve ve sebze tarımı da
yapılır. Küçükbaş hayvancılık gelişmiştir. Sarayönü çevresinde çıkarılan cıva
en önemli yer altı zenginliğidir. Şeker (Konya ve Ilgın), dokuma (Ereğli,
Karaman), çimento (Karaman), gıda (Karaman), tarım aleti ve motor (Konya),
otomotiv (Aksaray) fabrikaları bölümdeki başlıca sanayi tesisleridir. Bölüm
tarih turizmi açısından önemli merkezlere ve tarihi eserlere sahiptir.
2. Yukarı Sakarya
Bölümü
İç Anadolu Bölgesi’nin kuzeybatı bölümünü oluşturur.
Güneyde Cihanbeyli, doğuda Haymana ve batıda Yazılıkaya platolarının bir kısmı
bölümde geniş yer kaplar. Sündiken, Elmadağ, Sivrihisar ve İdris dağları
bölümdeki başlıca yükseltilerdir. Bu dağlar arasında Eskişehir, Ayaş, Mürted ve
Ankara ovaları yer alır. Sakarya ırmağı ile onun kolları olan, Porsuk, Ankara
ve Kirmir çayları bölümdeki başlıca akarsulardır. Ankara yakınlarında Mogan ve
Eymir gölleri bulunur.
Yukarı Sakarya Bölümü’nde karasal iklim etkilidir.
Bozkırlar yaygındır. Kuzeyde yağış alan yerlerde ormanlar görülür.
İç Anadolu Bölgesi’nde nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu
bölümdür. Başkent Ankara ile Eskişehir bölümde yer alan illerdir.
Tarım en önemli geçim kaynağıdır. Tahıl, şeker pancarı,
ayçiçeği, mercimek, nohut, çeltik, sebze ve meyve tarımı yapılır. Küçükbaş
hayvancılık yaygındır. Daha çok tiftik keçisi beslenir. Lüle taşı, linyit, krom
ve bor bölümde çıkarılan madenlerdir. İç Anadolu’da sanayinin en çok geliştiği
bölümdür. Ankara’da uçak, tarım araçları, elektrik, elektronik, şeker, çimento,
besin ve mobilya fabrikaları ile Çayırhan’da termik santral bulunur.
Eskişehir’de ise uçak, şeker ve tarım araçları fabrikaları vardır. Ankara
başkent olduğu için, her yıl binlerce yerli ve yabancı insan tarafından ziyaret
edilir.
3. Orta
Kızılırmak Bölümü
İç Anadolu Bölgesi’nin yüz ölçümü en büyük olan
bölümüdür. Bozok platosu bu bölümdedir. Bölümün güneyinde bölgenin en yüksek
zirvelerini oluşturan Erciyes, Hasandağı ve Melendiz volkanları bulunur.
Nevşehir, Ürgüp ve Göreme civarında peri bacaları oluşmuştur. Kızılırmak ve
Delice en önemli akarsulardır. Seyfe ve Sultan Sazlığı gölleri bu bölümdedir.
Bölümde karasal iklim görülür. Bozkırlar yaygındır.
Yozgat’ın dağlık sahalarında sarıçam ormanları görülür.
Bölümde nüfus daha çok akarsu boylarında ve Kızılırmak
yayının güneyinde toplanmıştır. Kayseri, Kırıkkale, Çankırı, Kırşehir,
Nevşehir, Niğde ve Yozgat bölümde yer alan illerdir.
Bölüm halkının geçim kaynakları arasında tarımın önemi
büyüktür. Buğday, arpa, şeker pancarı, soğan, patates, üzüm ve elma tarımı
yapılır. Daha çok küçükbaş hayvan beslenir. Kayseri yöresinde büyükbaş
hayvancılık da gelişmiştir. Çinko, demir, fluorit ve kaya tuzu bölümün başlıca
yer altı zenginliğidir. Silah sanayi ve petrol rafinerisi (Kırıkkale), pamuklu
dokuma, mobilya (Kayseri), şeker (Kayseri, Çankırı), çimento (Kayseri, Yozgat,
Bor), demir – çelik (Kırıkkale), lastik (Kırşehir) ve içki (Ürgüp) fabrikaları
başlıca sanayi kuruluşlarıdır. Orta Kızılırmak, bölgede turizmin en fazla
geliştiği bölümdür.
4. Yukarı
Kızılırmak Bölümü
Bölgenin en yüksek ve en dağlık bölümüdür. Yıldız,
Çamlıbel, Akdağlar, Hınzır ve Tecer dağları başlıca yükseltileridir. Uzunyayla
platosu bu bölümdedir. Zamantı, Çekerek ve Tohma çayları başlıca akarsulardır.
İç Anadolu’da karasal iklim en sert bu bölümde görülür.
Hakim bitki örtüsü bozkırdır.
Bölgede
nüfusun ve nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölümdür. Sivas, bölümdeki tek il
merkezidir. Tarım ve hayvancılık bölüm ekonomisinin temelini oluşturur. Tahıl
ve şeker pancarı ile çeşitli sebze ve meyve tarımı yapılır. Demir, krom ve
linyit bölümdeki başlıca yer altı kaynaklarıdır. Sivas’ta gıda, dokuma ve
çimento fabrikaları ile demir yolu gereçleri üreten sanayi bulunur. Turizm
gelişmemiştir.